Роман Жахонгир Мухаммад Бу китобни исми Мунавару узи еруг кунларни курмаган, дардларга кул булган, ун гулидан бир гули очилмай сулган онаизоримнинг калбимга оташ, шууримга нур, иродамга куч, бардошимга мадад ва устин булмиш муборак рухларига багишлайман. Муаллиф * ** (Давоми.Бошланиши аввалги сахифаларда) * * * -Сизни табриклайман, - деди "Катта" генералнинг кулини кисиб. - Топширикни яхши бажардингиз. Аслида ана у тирранчани вазир тайинлаб хато килган эканман. Биламан, у сизнинг кулингизда ишларди. Бор-йуги подполковник эди. Сойкент вокеаларида сизнинг топширигингиз билан менинг ёнимда юрди. Содик болага ухшади. Шу сабаб куп утмай сизни бошка ишга кучириб, уни жойингизга тайёрладим. Генералгача кутардим. Сизни узок вилоятга ички ишлар бошкармаси бошлиги килиб юбориш хам унинг уйини. Хечдан кура кеч дейдилар, мана энди кузимиз очилди. Дуст ким, душман ким, ажратиб олинг. Ойнинг ун беши коронгу ун беши ёруг. Коронгу кунлар утиб кетди. Энди биргалашиб ишлаймиз. Каерга борсам ёнимда буласиз... Шу пайт "Катта"нинг телефони кулокларни коматга келтирадиган даражада жиринглай бошлади. Аммо "Катта" парво килмасди. Хатто кайрилиб телефон томонга карамасди хам. Унинг сузларини, хеч булмаса охангларини илгаб олишга харакат килган генералнинг уринишлари бефойда кетаётганди. Чунки телефон саси бутун хонани камраб олганди. "Катта"нинг дуриллаган овози йук булиб боргани сайин, унинг салобатли гавдаси хам узоклаша, узоклаша нуктага айланиб колди... Генерал сапчиб урнидан турди. Бош томонидаги стол устига куйилган телефон тинимсиз жиринглаётган эди. Аввалига вокеаларни аралаштириб юборди. Сунг вазирлик тушида колгани ва олис вилоятдаги уйида ухлаб ётганини англади. Кули беихтиёр телефон ёнидаги тугмачани босди. Хонасида чирок ёниши билан кузларини кайтадан юмди. Коронгуликка урганган кузлар нур олдида ожиз эди. Аммо телефон учун фарки йук, у на коронгуликни, на ойдинликни англайди. Лекин бу соатда телефон килишга ким жур'ат этди? Генерал бу саволга жавоб кидирмасдан соатга карамокчи булди. Чирок шу'ласида ёшланган кузлари соат юзини кура олмади. Худди тушида "Катта" нуктага айланиб колгандек деворга осиглик соат хам нукталарга булиниб кетганди. - Соат неча? - дея бакирди у. Аммо жавоб берадиган одам йук. Хайбатли ховлида бир узи яшайди. Ховлисининг туридаги кичкинагина хужрада яшайдиган, ургатилган итни хисобламаганда. Генерал бу ерга ишга юборилганда бир-икки йилда кайтаман, деб уйлади. Оиласини келишга ундамади хам. Аммо умр йулдоши унинг бу ерга келишини сургун деб бахолади. Аслида каерга тайин этилмасин умр йулдоши унинг пойтахтдан узокда булишини истамасди. Генерал Нилуфархонга уйланганда ёш эмас эди. Биринчи хотинидан айрилгандан кейин узок вакт танхо яшади. Ички ишлар вазирлигининг тунги коровуллар булимида ишлагани учун буш вакти куп буларди. Шу боис доим концертга борарди. Айникса, Нилуфархоннинг концертларини утказиб юбормасди. Нилуфархон сан'ат оламида у кадар машхур булмаса хам гузаллик бобида огизга тушган эди. Кора кошларидан тортиб тупигигача тушадиган сочларига кадар буйдокларнинг орзусига айланганди. Ухтаев хам ана шу кошлару икки урим килиб ташлаб куйиладиган сочларнинг мафтуни эди. Мактабда адабиёт дарсида кочиб юрган, ше'р ёдлашдан хазар киладиган Ухтаев ёши уттиздан ошиб колганида кулига калам олди. Нилуфархонга багишлаб ше'рлар ёзди. Йулнинг узоги хатто душманларни дустга айлантиради. Вакт Ухтаев билан Нилуфархоннинг хаётини бир нуктага келтирди. Улар оила курдилар. Аммо Нилуфархон оиланинг хокими, Ухтаев эса "маликаси"га айланди. Мана вилоятга ишга келганига икки йилдан ошдики, бир марта хам суроклаб келмади. Шунга карамасдан умр йулдошини (ба'зан хаёлидан хакикатдан хам умр йулдошиммикан, деган фикр утишига карамасдан) севади. Вилоят Ички ишлар бошкармаси бошлиги этиб тайинлангандан кейин сессияда унинг номзодига карши чикишди. Ушанда Миртемир минбардан "Бизнинг вилоятимизда жиноятчилик авжига чиккан. Олдинги бошлик - Пайран деган зот хамма ёкни порахурлик разолатига тулдирди. Мана энди янгиси келди. Бутун умидимиз ундан", дея уни химоя килганди. Ушанда Ухтаев тулкинланиб кетган ва минбарга чикиб: - Мен халкимиз севиб тинглайдиган сан'аткор Нилуфархоннинг турмуш уртоги буламан, - деб юборганда, залда утирганларнинг бир кисми карсак чалса, бошка бир кисми эса кулганди... Аммо шу дакикада генералнинг ёнида "соат неча булди?" деган саволига жавоб берадиган киши йук эди. У бушликка бакирганди. Бушликдан кишининг уз товуши кайтади, ба'зан эса бушлик бу сасни ютиб юборади. Хозир генералнинг саси кайтдими ёки уни бушлик ютиб юбордими, буни билиш кийин эди. Чунки телефон жиринглаётганди. Генералнинг ётокхонасида иккита телефон бор: бири кора, иккинчиси кулранг. Кора ранглиси хукумат телефони хисобланади. Бу уйга кучиб кирганига икки йил булган булса, бу телефон бир марта хам жиринглаган эмас. Аммо иккинчиси вилоятда бирор вокеа юз берса, ёки рахбарлар уни кидиришса жиринглаб колади. Хуллас, курган туши ва ундан сунграки холати боис телефон дастасини кутариш керак, деган фикрни анча вакт "кидириб колган" генерал бирдан уни "топиб олди". - Ким у?! - деди генерал телефон дастасини олиши билан. - Урток генерал, рапорт беришга рухсат этинг! - Нима гап? - У кочди. - Ким? - генерал ким дея сураган булса-да жавобни эшитмасданок телефон дастасини отиб юборди. Худди юраги оёк бармокларининг учига тушиб колгандек ва парчаланиб кетгандек хис килди узини. Кейин бу парчалар бутун вужудига ёйилди. Вужудининг хар бир нуктасидан "тук-тук" дея сас кела бошлади. - Куркканим бошимга келди. Уни кочирдим, кочирдим...- дея муштини муштига урди. Аммо айни пайтда калбининг каеридадир учкун пайдо булди. "Балки кочгани яхши булгандир? Уни улдириб, кейин балога колиб кетармидим?" Кунглидан утган бу фикрдан узи куркиб кетди. Чап елкасига караб тупургандек булди ва "Ланат шайтонга" деди. Кейин музлатгични очиб, чет элдан келтирилган пивони олди. Ичмокчи булди-ю аммо огзини очмади. Чунки куллари титраётганди. Титрок кулларини осилиб ётган телефон дастасига узатди. Ички ишлар бошкармасининг навбатчиси худди бу холга урганиб колгандек телефон симининг нарёгида кутиб турганди. - Машинамни чакир! - Юбордим, урток генерал! - Унинг кочганини яна кимга айтингиз? - Хали хеч кимга ! Аммо пойтахтга юбориладиган тонги хисоботга киритдик. Ун дакикадан сунгра хисоботни узатамиз. - Хисоботдан чикар! - Энди кеч булди. Хисобот компьютерларга утди. Узгартирсак, кейин бошимизга бало булади. - Бупти, мени кутинглар! Шахар ички ишлар булими бошлигини хам чакир... тухтаб тур, у кишини безовта килма! "Семеркани" оёкка тургаз, якин туманлардан ёрдам чакиринглар. Автомобиль инспекцияси йулга чикарилсин, пойтахтга ва бошка шахарларга олиб борадиган йуллар назорат остига олинсин! Хар бир автомашина алохида, алохида текширилсин! Кариндошларининг руйхати чикарилсин, оператив гурухлар хозирок уларнинг уйларини боссинлар! Колганини борганимда гаплашамиз. Барча булим бошликларини йигилишга чакир! Генерал апал-топал кийина бошлади. Тугри ишхонага борсамми ёки шахар ички ишлар булими бошлигининг уйигами?" деб уйлади. у. Аввалига катта бошини кичик килиб кул остида ишлайдиган одамнинг уйига боришга узида жур'ат тополмади. Кейин эса бутун умидини унга боглади. Шахар ички ишлар бошкармаси бошлиги "Катта"нинг якинларидан бири эди. Купчилик уни "Катта"нинг жияни дерди. Аслида кариндошлиги борми йукми нома'лум.. Лекин "Катта"нинг олдига бориб келади. Ба'зан вилоят хокими хам уддасидан чиколмайдиган масалаларни пойтахтга бориб хал килиб келади. Хатто бир кунда фармон чикартириб, фармон хали газеталарда э'лон килинмасдан нусхасини олиб кайтган пайтлар хам булган. Генерал "жиян"нинг уйига боришга карор килиб ташкарига чикди. Машинанинг ёнида эса "жиян"нинг узи турарди. - Ёппирим, бурини йукласанг кулоги куринади, деганлари рост экан. Э-э, кечирасиз, дустим, ёмонни уйласанг олдингдан яхши чикади, деганлар. Каранг-а сизни безовта этиш ниятим йук эди. - Уйгун ака, менга шахар булимидан хабар беришди. Нима киламиз энди? - Мен барча хизматларни оёкка тургаздим, худо хохласа, куёш чиккунга кадар топамиз! - Мен хам шахар хизматини сафарбар килдим. Иншоллох, топармиз. - Генералнинг хаёлидан "Бунчалик "Катта"га таклид килади. Хатто "иншоллох" дейишда хам "Катта"га ухшатади. "Катта" ба'зи сузларни хато айтса-да, куп такрорлагани учун бу сузлар унинг мулкига айланиб колган. "Жиян" хам ана шулардан ба'зиларини илдириб олади ва узининг кимлигини шу сузлар билан эслатиб туради." деган фикр утди хаёлидан. Улар ички ишлар бошкармасига келганларида атроф худди колхоз бозорини эслатарди. Хали шахар одамлари ухлаб ётганларига карамай Ички ишлар бошкармаси ёнида шовкин-сурон бошланганди. Генерални каршилаган навбатчи : - Урток бошлик, пойтахтга юбориладиган хисоботнинг вакти утиб кетди. Нима килайлик? - деди. Кузининг кири билан "жиянга" караб олган генерал : - Нега кутиб утирибсиз, дархол юборинг! Хамма нарсани тухтатиш мумкин, аммо хисоботни тухтатиш мумкин эмас! Чунки бу хисобот соат 9.00да жумхур раисимизнинг столлари устида туриши керак, - деди. Генерал ёнига келган "жиян"дан мадад топгандек булса-да хозир узининг бу гапларидан кунгли чукиб кетди: Дархакикат, соат туккиздан кейин нима булар экан?! - Соат неча булди? - деб суради у навбатчидан. Жавобини кутмасдан "Шик-шик" эткизиб чунтак соатини очди : 7. 35. Демак, салкам бир ярим соат вакт бор. - Бизларга аччик кахва буюр! - генерал навбатчига буйрукни бергач, "жиян"га юзланди : - Кочирганлар каерда? Улар билан гаплашдингизми? - Уларни бу ерга олиб келишди. Юкорида. Кабулхонада, - лунда-лунда жавоб килди "жиян". Улар биргалашиб лифтга миндилар. Генерал лифтнинг харакатидан фалсафа излади. Инсон хаётининг образи-бу, деб уйлади. Чикади тушади. Ба'зан тулиб чикади, буш тушади. Ба'зан эса буш чикиб тулиб тушади. Нахотки менинг хам тушиш соатларим якинлашмокда? Кабулхонада утирганлар уринларидан туришди. Аммо генерал уларга кайрилиб карамасдан ичкарига кирди. Жойига утираркан тугмали микрофонни очиб "Келаётган рапортларни манга хам богла, мен хам эшитиб турай!" деди. Кейин бошка тугмани босиб кабулхонадаги секретарга бакирди: - Мен нима дегандим? Нега кутиб туришибди? Оператив группалар кайтдими?- Урток генерал, оператив группалардан хали хабар келгани йук. Бу ерда факат булим бошликлари кутиб туришибди, уларнинг купчилиги вокеадан хабардор эмас... - Нега хабардор булмайди? - Хабарлари бор, аммо расман эмас! - Хаммасига айт, булимларига боришсин, кулларида Миртемирга оид нима булса, туплашсин ва рапорт беришга хозир холда келишсин! Алока булими бошлиги ичкарига кирсин! Ичкарига кирган капитанни остонада тухтатган генерал: - Унга алокали булган нечта телефонни ёзаяпсизлар? - деб суради. - Ун икки кишининг телефонини ёзаяпмиз. Ярим соат ичида кизлар расшифрофкани тугаташади. - Ярим соат куп, ун беш дакикада хозир булсин. Кариндош уруглари, якин дустларининг хам телефонларини ёзиб олинглар! - Рухсатни нима киламиз. Йулига булса хам терговчининг рухсати керак. - Рухсатни онангдан оласан! Хаммаёк ёниб турган бир пайтда сенга рухсат берадиган эшшак кутиб турибдими?! Бу давлат хавфсизлиги масаласи! Бор, бажар! Капитан оркаси билан эшикдан чикар экан, генерал йукотган нарсасини топгандек, енгил тортди. Дархол телефон дастагини олиб вилоят хавсизлик бошкармасига сим кокди. - Укахон, мен Уйгун Тухтаевич буламан, Муртазо Рахматовичга хабар берсангиз, кеча камокка олинган давлат ахамиятига молик жиноятчи кочирилган, оркасида катта кучлар борга ухшайди, - деди. - Муртазо Рахматович хоналарида утирибдилар, истасангиз боглашим мумкин. - Албатта, албатта, дархол богланг! Генерал масалани Миллий хавфсизлик кумитаси вилоят бошкармаси бошлигига англатмокчи эди, аммо у хабардор экан "Буларнинг хар нарсадан хабари бор. Ер остида илон пилдираса хам булар хабардор" деб уйлади генерал. МХК бошлигининг гапириш охангидан "Сиз кочирдингиз" дошномини сезгандек орани юмшатмокчи булиб "Бу ерда Ботиржон билан биргамиз. Масалани хурматли "Катта"мизга етказиш хакида уйлаяпмиз", - деди. - Мен сизнинг хисоботингиздан ургандим, - Ботиржон исмини эшитгач юмшагандек булди МХК вилоят бошлиги. - Кейин Пулабой Раушидовични хабардор эттим. Бутун кучларимизни сафарбар килдик, хар холда биргаликда ишласак натижа чикади. Штабни сизнинг идорангизда тузайлик. Ярим соатдан кейин Пулабой Рашидович хам уша ерга келадилар, мен хам бораман, - деди. Генерал телефон дастагини куяркан, сувга ботириб олинган мушукдек шумшайиб колди. - Каранг-а, Ботиржон, булар аллакачон штаб хам тузишибди, хозир бу ерга келишади, - деди. Ботиржон курсатгич бармоги билан шифтни курсатиб, бир айлана чизган булди-да "Сизнинг хонангиздаги гаплар ёзилади" деган ишоратни берди. Генерал бунга жавобан бош силтаб "Тугри" дегандек "ух" тортиб куйди. Шу пайт кора телефон жиринглади. Генерал "лип" этиб урнидан турди. Телефон дастасини кулогига якин келтираркан "Ассалому алайкум" деди. Телефоннинг нарёгида Ички ишлар вазири гапираётганди: - Сизга хеч качон бирор ишни ишониш мумкин эмас! "Катта" бу масалани вилоятда хал киламиз, овозаси чикмайди, деганларида кунглимдан сиз хаккингиздаги фикрлар утиб, карши чикмокчи эдим. Барибир сизни яна бир синаб курайлик, дедим. Мана энди сахар чоги захар ичирдингиз! Мен хисоботни кандай килиб "Катта"га курсатаман? Вокеани кандай килиб изохлайман?! Бундай ишлаб, нон топиб егунча, очдан улганимиз яхши эмасми?! Хуллас, пойтахтда куриб куйган кошоналарингиз, туплаган бойликларингиз, унвонлару мукофотларингизни саклаб колмокчи булсангиз уни бир соат ичида топасиз! Осмонда булса оёгидан, ерда булса кулогидан тортиб булса хам топасиз! Бир соат ичида ё уни топганингиз хаккида рапорт берасиз ёки аризангизни топширасиз! Генерал бирор суз айтишга хам улгурмади. Вазирнинг киноя аралаш айтилган гапларини хазм килиб улгурмасдан навбатчининг овози эшитилди: "Урток генерал, вилоят хокими Пулабой Рашидович ва ДХК бошлиги Муртазо Рахматович келдилар!" Генерал отаси кувалаганда кочган болакайдек югурганча хонадан чикиб кетди. Ботиржон эса огир карвон оксоколлар каби уз ёшига ярашмаган бир холда креслога ястанганча кахвасини ичиб утирарди. (Давоми бор)
|