Кулмаган элнинг бахти ҳам кулмайди

САВОЛ׃ Жаxонгирбек, тарих фанлари доктори Алан Франк билан биргаликда янги нашр эттирган китобингизни олдим. Катта меxнат ва катта тадкикот килибсизлар. Хурсанд бўлдим. Бунинг устига номингизни дунё тилшуносларининг рўйхатида кўриб севиниб кетдим.
Ижодингизни ҳам куп йиллардан бери кузатиб келаман. Узимизга хос-узимизга мос диктатурамизни фош этган биринчи романни ҳам сиз ёзган эдингиз.
Журналистикада ҳам куп нарсанинг асосини кўйдингиз. Айникса сиёсий мавзуларда “Савол-Жавоб” рибрикаси узбек журналиситикасига кириб келиши сизнинг номингиз билан боғлик. Бир неча йилдан бери буни жанрга айлантириб юбордингиз десам муболага килмайман.
Сиёсий латифа адбиётимизга ҳам кириб келди. Бу ҳам сизни номингиз билан боғлиқ. Тезрок яхши кунлар келиб мамлакатга кайтсак, шулар хакида шогирдларимдан бирига тадкикот килдирсам нима дейсиз?(Ботирали Нуралиев, профессор).

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Жуда катта баҳо бериб юборганингиз учун раҳмат, домла. Мен сиз Алматида нашр этган китоб ҳақида ўқидим, аммо ҳали қўлимга етиб келган эмас.
“Савол-Жавоб” масаласида…
Ўқувчиларнинг кундалик саволларига жавоб бериб бориш осон иш эмас. Бу ҳамма соҳадан бохабар бўлишни талаб этади ва жуда кўп вақтни олади. Бир пайтлар бу ишим учун мени танқид қилганлар ҳам бугун шу йўлга кирдилар. Демак, уларни ҳам саволларга жавоб беришга ўргата бошладик. Агар бу борада менинг хизматим бўлса, Худога шукур қиламан.
Сиёсий латифалар ҳақида…
Кейинги асрларда Ғарб мамлакатларида, жумладан русларда ҳам сиёсий латифа жуда катта жанрга айланди. Ҳокимиятнинг қусурлари ва ўзига ярашмаган ҳаракатлари устидан кулиш бу жамиятларнинг муҳим бир қисми бўлиб қолди. Масалан, Америкада ҳар куни деярли барча умуммилий телеканалларда тунги сатира кўрсатувлари намойиш этилади. Уларда Конгресс аъзолари, Президент ва машҳур кишиларнинг шу кунги гаплари ва ҳаракатлари сиёсий латифаларга асос қилиб олинади. Бу кўрсатувлар мамлакатдаги энг рейтинги баланд дастурлар ҳисобланади. Уларнинг бошловчилари ҳам жуда машҳур бўлиб кетишган ва бутун ҳокимият тизимлари уларнинг кулги аралаш танқидларига жиддий қарашади.
Ҳатто йилда бир марта Оқ уйда Президентнинг ўзи қатнашган кулги кечасида унинг ҳаракатлари, фаолиятидаги камчиликлари устидан куладилар ва унинг ўзи ҳам ўзини сиёсий латифа қаҳрамонига айлантириб журналистларга табассум ёяди.
Бу бизда ҳам азалдан бўлган, аммо кейинги асрларда қатағонга учраган. Амир Темур ҳақидаги латифларни эсласак, бу жанр бизда нақадар кучли илдизга эга бўлганини кўрамиз. Ҳар қандай шоҳлар устидан ҳам кулишган ва уларни танқид қилиб, сиёсий латифалар яратишган.
Совет даврида руслар бу борада олдинда эдилар. Қайта қуриш йиллари улар халқ оғзида юрган сиёсий латифаларни тўплаб бир неча китоблар нашр этишди. Сталиндан Брежневга қадар ҳамма золимлар сиёсий латифа “қаҳрамони”га айлантирилганди.
Бизда ҳам бор эди. Амммо жуда оз ва улар тўплаб нашр этилмади, аксинча Каримов пайтида бу жанр деярли ўлди.
Биз талаба эканимизда жуда кўп сиёсий латифалар бор эди.
Масалан׃
Автобусда бир кишининг оёғини иккинчиси босиб турган экан. Оёғи босилган одам׃
-Ака сиз Самарқандданми,-деб сўрабди.
-Йўқ…
-Акажон бўлмаса сиз Жиззахданми?
-Йўқ..
-Ҳе, ифлос, бўлмаса нега оёғимни босасан!
Ўшанда милициянинг каттаси Самарқанддан ва Партиянинг раҳбари Жиззахдан эди.
Бугун ҳам халқ орасида сиёсий латифалар жуда кўп. Чунки халқ қайнар чашма. Менинг қилган ишим эса кундалик сиёсий воқеаларга муносабатни озгина ҳажвий йўл билан ифода этиш бўлмоқда, холос.
Бу кўпчиликка маъқул келди. Орада бир неча маротаба тўхтатганимда бу рукни тиклашни талаб қилишди. Демак, халқимиз кулишни истайди. Зотан кулмаган элнинг бахти ҳам кулмайди.