73. ХАТИЧА ОПА ИБРАТИ

1998 йилнинг 28 феврал куни биз оиламиз билан Туркиядан АҚШнинг Орегон штатига келдик. У ерда олти ой чамаси яшагандан кейин Виржиния штатига кўчдик. Орадан кўп ўтмай бир куни телефон жиринглади. Олсам, қўнғироқдай, жарангдор овозли бир аёл. Унинг ўзбекчаси соф адабий тилда эканлиги мени ҳайратга солди.

-Мен Эргаш акангизни аёлиман,-деди у.

Эргаш Шермат-Булоқбоши ҳақида кўп эшитган эдим. Туркистон озодлиги учун курашган сиймолардан бири. У ”Америка овози” радиосида ҳам ишлаган. Биз АҚШга келишимиздан олдинроқ оламдан ўтганди.

-Агар ҳафта охирида келиним билан биргаликда келиб бир пиёла чойимни ичсангизлар мени бағоят мамнун этардингизлар, бу менинг сизларга “Хуш келдингиз!” деганим бўлади. Акангизни руҳини ҳам шод қилган бўласизлар. Туркистондан келган ҳар бир одам у кишининг бир пиёла чойини ичмасдан кетмас эди…

Айтилган вақтда айтилган жойга бордик. Машҳур меҳмонхоналардан бирининг ошхонаси…Борсак, МуҳаммадБобир Маликов ва Абдураҳим Пўлатов ҳам оилалари билан ўша ерда экан.

Ёши етмишга томон одимлаётганига қарамасдан Хатича опа чаққон, ҳаракатчан, тетик. Ҳар бир кишининг кўнглини топишга интилар ва турмуш ўртоғининг Туркистон армони ҳақида гоҳ тўлқинланиб, гоҳ изтиробга чўмиб, гоҳ умидларини бизларга, кейинги авлодларга боғлаб гапирарди.

Эргаш ака оламдан ўтгандан кейин опа унинг энг яқин дўсти Боймирза Ҳайит ва бошқаларнинг ҳолидан ҳам хабар олиб турар экан.

У шу ёшида аэропортда ишлар ва тез-тез Туркияга ҳам бориб келар, суҳбатига қулоқ солсангиз ҳақиқий турк миллиётчиси эди…

Ошхонадаги зиёфатдан кейин опа уйига чорлади ва бир пиёла чой ичиб, Эргаш аканинг хотирасига дуо айтиб қайтдик. Кейин ҳам ҳайитлар ва байрамларда опа уйига таклиф қилиб турди. Доим суҳбат Туркистон, Эргаш Шермат-Булоқбоши ҳақида эди.

Мен ҳар доим унинг ўзбек тилини бу қадар чиройли гапиришига маҳлиё эдим. Бир кун ши ҳақда сўз очдим.

-Эргаш акангизга турмушга чиққанимда ўзбек тилини билмас эдим. Тожик эдим, у киши билан яшаб ўзбек бўлдим. Беш болам билан бирга аёл қилиб олдилар ва менга муаллим, устоз бўлдилар. Ука гап қонда эмас, гап мана бу ерда,-деб опа бошини кўрсатди.-Қанча-қанча ватандошларимиз бор, қонлари ўзбек бўлгани билан Ўзбекистонни ўйламайдилар, Туркистонни ўйламайдилар…

-Ўзбек тилини билмайдилар,-деб қўшиб қўйдим мен.

74. ТОШКЕНТЛИК КЕЛИН

“Бир кун Тошкентдан келин бўлиб тушган Нигора бизникига меҳмонга келди,- деб бир воқеани ҳикоя қилиб берди Раъно деган кекса бир аёл.- У бир-икки кун шу ерда қолди.

Эри телефон қилиб׃

-Ойим Канададан келиб ўтирибдилар, қайтмайсизми?- деб сўради.

Бечора эр ҳам ундан қўрқса керак, юмшоқ супурги бўлиб гапирарди. У эрини жеркиб берди ва׃

-Мен эртага бораман, ойингиз хўржин-халтасини кўтариб кетган бўлсин,-деди.

-Невараларини кўрмаганларига олти ой бўлди, қўйинг бир икки кун турсинлар,-деди шекилли эри.

-Мен ойингизни чақирганим йўқ, қандай келган бўлса шундай кетсин, невара керак бўлиб қолибди-да. Агар эртага мен борганимда шу ерда бўлса полиция чақириб, қамоққа тиқтириб қўяман,-деди.

Бу суҳбатдан кейин унда сўрадим:

-Нигорахон, ораларингдан бирор қора мушук ўтганми?

-Тошкентдан ойижоним келсалар ёқтиришмабди. Шунинг учун мен ҳам оёқларини уздим.

-Аммо полиция чақираман, деган гапларгача бориш шартмикан?

-Ростдан ҳам чақираман. Эртага борганимда агар уйда бўлса, сочимни ёйиб, юзимни юлиб, кўйлагимни йиртиб, кейин полицияга телефон қиламан. “Урди” деб айтаман, инглизчани ҳам билмайдики, “урмадим”, деса?

Нигоранинг бу гапидан қўрқиб кетдим ва меҳмонга таклиф қилганимга ҳам пушаймон бўлиб, кетаман деганида севиниб кузатдим.

Бориши билан телефон қилди:

-Келгунимга қадар йўқолиб кетган экан!- деди у мамнун бир оҳангда…”

Раъно опа ҳикоясини тугатаркан, “Биз келин бўлганимизда қайнонамиз “Ўл” десалар ўлиб, “тирил” десалар тирилиб юрганмиз” деди.

(Давом этади).