Ризобек Понедельник, 2025-07-21, 21.39.06
Приветствую Вас Гость | RSS
Главная | | Регистрация | Вход
Меню сайта
    Статистика

    Онлайн всего: 1
    Гостей: 1
    Пользователей: 0
    Форма входа
    Главная » 2007 » Сентябрь » 30 » АДАБИЁТ
    07.26.04
    АДАБИЁТ
    Жаҳонгир МУҲАММАД

    ҚУВҒИН
    Роман
    2-китоб

    Миртемир Жума Бекни дарров таниди. Талабаликнинг илк пайтлари бир ётокхонада туришарди. У йиллардан колган битта хотираси бор. ...Хар якшанба куни мардикорликка чикишарди. Бир сафар уларни эски уйни бузишга олиб боришди. Энди иш бошлашганди хам миршаблар келиб, уй бузишни тухтатишди ва сохибини олиб кетишди. Улар кайтиб мардикор бозорига келишганда "тарихий" майдонда хеч ким йук эди. Кутиб-кутиб ётокхонага кайтишди. Чунтакларида бир мири х ам колмаган эди. Ётокка чузалганча хиргойи килиб " шифтдан олма теришарди". Эшик таккилаб, ичкарига котган нон териб юрувчи бола кирди.

    - Колган-кутган нонлардан борми? - деди у хар доимги охангда.

    Жума Бек урнидан туриб, боланинг елкасидаги халтани олди-да, ичидагиларни столнинг устига тукди. К отган нон бурдаларидан бир канчасини териб олди-да, колганини сийириб, халтага солди.

    - Доим сен биздан оласанми, биз хам бир марта сендан олсак осмон узилиб ерга тушмас, - деди.

    Бола Жума Бекка х айрат билан мултираб караганча, елкасини кисиб, индамай чикиб кетди. Жума Бек косани сувга тулдирди-да, котган нонларни ивитди.

    - Кани,туринг, урдак шурва хозир, - деди.

    Орадан куп утмай Жума Бек бошка факултетга "кучиб" кетди. Улар ахён-ахёнда учрашиб колсаларда, энди бошка-бошка сохилнинг одамлари эдилар. Бир неча йиллардан кейин Миртемир Жума Бекнинг кайси бир райкомда булим мудири булиб ишлаётганини эшитди, лекин унинг бу ерда эканлиги хаёлига хам келмаганди. У тган сафар Муродоободга келганида, Ибод Тура:

    - Якинда кушни тумандан райком биринчи котиблигига ашаддий коммунистни келтиришди. Бизга карши исён бошлатди у,- деди.

    Миртемир у билан учрашмокчи булди, лекин сафарда экан. Мана энди у каршисида турибди. Талабалик йилларида киличдек ихчам эди. Энди семириб, корин "боглабди". Факат кузларигина унинг уша эски Жума Бек эканлигидан дарак берарди.

    Жума Бек Миртемирни кучоклаб, "кучимни куриб куй" дегандек, бир айлантириб, белидан махкам кисди. Кейин:

    - Сизни кутавериб, кузимиз саккиз булди, кун окшомга, тонг сахарга айланди, - деди.

    Улар куп гаплашмадилар. Миртемир хориб келгани учун райкомнинг мехмонхонасидаги узига ажратилган жойга утиб, ухламокчи булди. Лекин ухлай олмади. Жума Бекнинг сузлари кулокларининг остидан кетмасди.

    - Мен бобокалонимиз Амир Темурнинг тарихи буйича докторлик иши килдим. "Катта"мизнинг маслахатчиси К иёмов менга устозлик килдилар. Туманимизда Занжирли Дара деган жой бор. Бу ерни Амир Темур обод килганлар, шу хусусда туркум маколалар ёздим. Эрталаб Сизни уша ерга олиб бораман, - деганди у Миртемирни мехмонхонада колдираркан.

    Бу Миртемирнинг гамнок кунглида милтираган ишик ёкканди. Х ар холда бу ерга келишим бекорга кетмайди, бир тарихий масканни бориб кураман, деб уйлади у. Кейин Амир Темур хаккидаги ривоятлар хаёлидан ута бошлади.

    ... Бир куни Амир Темур узок сафарга чикибди. Йулда "Тог этагидаги Чамбил элда тунаб коламиз" деб буюрибди. Чамбил элга етиб келганларида, бу ердаги ах волни куриб, Темур хайратланиб колибди.

    - Бу шахар дунёнинг энг гузал ери, жаннатмонанд боглар, дилларни ром этгувчи булбуллар, мусика-оханг сас чикариб окувчи ирмоклар, Алпомишдек дев коматли чинорлар, ичсанг суви умрни дароз айлагувчи чашмалар маскани эди. Буларнинг хаммасига нима булди? Нега бу шахар вайронага айланди? - дея навкарларини шахарга юборибди Темур.

    Навкарлар шахарни айланиб, бир тирик жонга рубару келмабдилар. Хамма ёкда одамларнинг ва хайвонларнинг суяклари сочилиб ётган эмиш. Шахарнинг кучаларига дорлар курилган булиб, хар бир дордаги ипларда суяклар осилиб турарди.

    Навкарлар шах арнинг у бурчидан кириб нариги бурчидан чикиб кетар эканлар, онийдан бир жониворга дуч келдилар. Одам деса одамга, хайвон деса хайвонга ухшамайдиган махлук. Бир карашда маймунни эслатарди. Унга эътибор килмай утиб кетишаётганди, у кул силтади. Шунда навкарлардан бири:

    - Кимсан? - деди унга.

    - Менга кимсан дейишга х еч кимнинг хакки йук! Мен бу шахарнинг хокимиман, - дея дуриллаган сас чикарди у.

    Навкарлар кулишди:

    - Шах армиш, вайрона-ку, демак сен- бойуглисан!

    - Мен Амир Темурнинг йулини пойлаб ётибман, факат у билан гаплашаман. Дардимни унга айтаман. Сиз эса йуколинг, даф булинг!

    Навкарлар Темурнинг хузурига кайтгач, курган-билганларини унга айтиб беришди. Темур хайратланиб "хоким"нинг ёнига борди.

    - Кимсан, нима учун бу жаннат эл бу ахволга тушди? Нега инсонлар кирилиб кетдилар? Нега шахар вайронага айланди? - деди.

    -Менга Амир Темурдан бошка х еч ким савол беролмайди. Йулингдан колма, эй, мусофир.

    - К аршингда Амир Темурнинг узи турибди.

    - Ундай булса сени Аллохнинг узи юборди. Мен Аллохга ёлвориб, жонимни олишини истадим. Вахийдан келган бир овоз "Дунёи-заминнинг хукмдори Амир Темур сен томонга келмокда, бошингдан утганларни унга айтиб берсанг, у сени улдирса, ушанда Аллох жонингни олиши мумкин" лигини англатди.

    - Хуш, бошингдан нима утди?

    - Эй, бу дунёнинг хукмдори! Мени эринмай тингла. ...Ёш йигит эдим. Ота-онамни севмадим. Майхурликка ружу куйдим. Х ар куни ота-онамни калтаклардим, охири улар мени "ок килиб", уйдан х айдашди. Дарбадарлик кунларимда бир бойнинг кизи билан танишдим. У мени одам килди. Унга уйландим. Отасининг ёрдами билан Чамбил элда хокимликка кадар юксалдим, лекин шахарда ишлар юришмади. Бунинг сабабини тили бурролардан, камчилигимни айтганлардан курдим. Уларнинг тилларини кесдирдим. Бирок ишларим олдинга кетмади. Кейин олиму фузалолар, диндору уламолар халкни йулдан урмокда, деб уйладим. Уларни зиндонларда чиритдим, лекин ишим юришмади. Сунгра кул остимда ишлаганларни айбладим. Шахарда дорлар куриб, уларни остирдим. Дорларда инсонлар осиклик турдилар, лекин ишим юришмади. Халким кирилиб кетди, хайвонлар йук булдилар, булокларнинг кузи кумилди, огочлар куриб колди. Факат мен яшаяпман. На инсон, на хайвонман!

    Эй, бу дунёнинг хукмдори, зулфикорингни чикар ва бошимни кес! Мени бу дах шатли азобдан куткар!

    - Мен сени улдирсам, киличим харом булади, - деди Амир Темур.

    - Агар улдирмасанг, менга бу азобдан кутилишнинг йулини айт.

    - Сен бориб ота-онангнинг кабрини топ, улар сени кечирсалар, ушанда Асрор жонингни олади.

    Темур шундай дебди-да, судралганча узоклашган "хоким"нинг оркасидан икки навкарини юборибди. Навкарлар кайтиб келгач, Темурга:

    - У судрала-судрала кабристонга етиб борди. Ота-онасининг кабрлари чукиб ётган экан. Уларнинг рухига ёлвораётганди, боши билан чукурга- кабрнинг ичига тушиб кетди ва уша ерда улиб колди, - дедилар.

    Темур билан сухбатлашиб утирган Мир Саид Барака:

    - Бу окпадар экан, охирида ота-онасининг рухи уни авф этди ва кийноклардан кутулди. Лекин бу халкнинг гунохи нима эди-ки, бу кадар Аллохнинг кахрига учрабди?

    Амир Темур бироз уйланиб турди-да, жавоб берди:

    - Аллох ер юзидаги ваколатларни инсонларга берар экан, уларга акл, ирода бахш этди. Аммо улар буни бир четга суриб, бир окпадарни елкаларига кутардилар. Бу эса Аллохни газаблантирди. Окибатда гузал бир шахар билан бирга бу дунёдан силиндилар, - деди.

    ... Миртемир бу ривоятни нима учун эслаганини уйлаб хам утирмади, чунки хаёл эшикларидан иккинчи ривоят кириб келганди.

    ...Амир Темур хар пайшанба куни сиёсий махбуслар билан узи сухбатлашарди. Бу сафар унинг хузурига уч кишини олиб келишди.

    - Бу Сузангарон махалласидан. Туй-маъракада, жума хутбаларида "Ватаним, Ватаним, Ватаним" дейди. Ватан ва миллатни такрор-такрор сузларкан, кузларидан ёш сизиб чикади, овози хириллаб колади. Аммо хаётда куп одамларнинг дилини огритган.

    - Унинг бошини танасидан жудо килинг,- деди Амир Темур.

    Девонбеги иккинчи махбус хаккида маълумот берди.

    - Бу Мотрид махалласидандир. Йигинларда, туй-маъракаларда "Халкимиз очдан улар холга келди. На бугдой бор ва на нон. Хамма нарса уришга кетмокда" дегани-деган.

    - Буни энг чукур зиндонга ташланглар! Аммо саройдаги энг тотли таомлардан ва жамики ноз-неъматлардан истагани кадар бериб туришни канда килманглар, - деди Амир Темур.

    Сунгра Девонбеги учинчи махбус хаккида хам киска маълумот берди.

    - Бу Богишамол махалласидан. Утган жума куни халк олдига чикиб "Амир Темурнинг фалон-фалон фармонлари нотугридир", деди.

    - Буни саройга мушовир килиб ишга олинглар, - деди Амир Темур.

    Сарой аъёнлари Амир Темурнинг бу карорларидан х айратга тушдилар ва Мир Саид Бараканинг хузурига келиб, ундан бу карорларни изохлаб беришни сурадилар.

    Мир Саид Барака:

    - Биринчиси, Ватан, миллатни узига калкон килиб олган бадбахтдир. Бундай одамлар жуда хам тахликалидирлар. Улардан не кадар тез кутилсак, Ватан ва миллатга шу кадар хайрли булади. Иккинчиси эса, хаётни кориндан иборат, деб тушунади. Ундайларга хаёт нима эканлигини англатмок керак. К оронгу зиндонда ётса, бу хаётда егуликдан бошка жуда куп азиз нарсалар борлигини тушунади. учинчиси эса, Ватан ва миллатга узини калкон килди. У Амирнинг фармонларидаги янглишларни айтар экан, узини эмас, мамлакатни уйлади. Темур хазратлари ана шунга кура, карор бердилар, - деди...

    Миртемир тонг бузариб колганда, уйкуга кетди. Бир "чимдим" уйкуни олмасдан уйгонди ва Занжирли Дарага эртарок бормок учун мехмонхона ховлисига чикди. Аммо Жума Бек ва вилоятдан унга хамрох булган кишини узок кутди. Нонушта тайёр булгач, улар кириб келдилар. Чой ичиб у ёк- бу ёкдан сухбатлашган булдилар-да, йулга чикдилар. Занжирли Дара узокда экан. Икки-уч соат деганда, аранг етиб келдилар. Атрофда бир сардоба колдиги ва бир дарахтдан бошка хеч нарса йук эди.

    - Бу ердаги шах ар кум остида колган,- деди Жума Бек. - Гарчи чул хавоси бикик булса-да, ана шу табаррук жойда тушлик киламиз, - у шундай деб, шофёрига имо килди. Шофер йигит машинадан дастурхон, курпачаларни олиб, дарахт остига тушай бошлади.

    - Аслида чулнинг саррин шабодасига тенг келадиган нарса йук, лекин газни кайта ишлаш фабрикасидан чикадиган захар шу ерларга кадар етиб келади, - деди вилоятлик хамрох.

    Миртемир уларнинг максадини тушунмади. Нахотки, тушлик учун бу ерга келишди? Балки бу кумлар остида бирор бир шах ар йукдир? Агар шахар кум остида колган булса, бу дарахт ва сардоба нима учун йуколмади? Миртемирнинг калбида зилзила бошланди. Зилзила кучайиб, умид ва илинж тогларини яксон килиш баробарида, кунгил тахмонларини хам бузиб юборди.

    Шу лахзада у дунёга сигмаётган эди. Найзадаги куёшнинг тигини, худудсиз чулнинг шаббадасини ва у шаббада келтираётган ёкимсиз газ хидини, хуллас, х еч бирини х ис килмаётган эди. Ёнидаги одамлар х ам чул сароби каби гох куриниб, гох куздан гойиб булардилар. Чунки унинг бутун диккати зилзила марказида эди. Зилзила маркази туфонга айланган ва бу туфон кукрак кафасларини сикиштираётган эди. Сиёсат, дунёдаги энг жирканч уйин экан, деб уйлай бошлади у. Нега унга махлиё булдим? Унинг кайси раксию, кайси мусикаси мени ром этди? Нахотки, сиёсатага кирмасдан курашиш мумкин эмас? Йук, сиёсат бутун жамиятни уз панжаларига боглаган. Унинг четида колиб, хар канча мужодала этма, натижасиз колаверасан. Хуш, мана сиёсатга кирдинг, кандай натижага эришдинг? Балки ана улар ичларида сени масхара килиб, устингдан кулаётгандирлар? Чунки оркаваротдан кандайдир уйинлар уйналаётганини хис килаяпсану аммо билмайсан. Мана булар эса, балки барчасидан хабардор?! Чизикларни, балки ана шулар чизгандир?! Йук, харитани чизганлар бошка, булар хам унинг йулчилари. Буларга, сени шахардан, одамлардан узоклаштириб, чулу биёбонда тутиш амри берилган булса-чи? Э, йук, биродар, уз бах оингни жуда хам ошириб юбораяпсан. Сен бу дунёда ва бу жамиятда жуда кичик одамсан, балки заррадан х ам кичикдирсан?! Бу кадар одамни сени изингдан нега куйиб куйишсин? Нега куйишмасин? Бу дунёда хар бир зарранинг улкан тоглар кадар ахамияти бор, колаверса, сен нега узингни бу кадар тубанларда курмокчи булаяпсан? Инсон тог устига, юксакликка кутарилгани сайин, кузларда, назарларда кичрайиб боради, аммо уз калбида, рухида эса юксалиш хис этади. Сен нега аксини истаяпсан?

    Миртемир узи билан узи олишарди. Гуё ичидан бошка бир Миртемир ажралиб чикиб, каршисида утирганча у билан аёвсиз тортишарди.

    Биз айрилдикми, демак, рух бошка вужуд бошка булади, деб уйлади Миртемир. Бу эса инсоннинг инкирозидир. Битиши, тамом булишидир. Вужуд ва рух мужассам, бир бутун булганда, инсон кучга айланади. Бу кучни енгадиган, синдирадиган факат улимдир. Инсон улимдан бошкасига енгилмайди. Лекин сен хали узинг хам билмайдиган вокеалар таъсирига енгилиб утирибсан. Аслида енгилмок хам музаффарликдир. Агар ростдан хам бирор бир уйин уйналаётган булса, истеъфо бераман. Уларнинг кулида кугирчок булишни ёки чизган хариталари буйлаб югуришни истамайман.

    Бу пайтда Жума Бек дарахт остига тушалган курпачага ёнбошлаганча тандирда пиширилган кабобни пишиллаганча еяётганди.

    Нах отки, у котган нон еган кунларини унутган булса? Ушанда болакайнинг турвасидан олинаган котган нон худди мана шу тандир кабоб каби унга лаззат бермаганмиди? Аммо ушанда Жума Бекнинг юзларида севинч ва мамнунлик бор булса, хозир кибор ва манманлик уфуриб турибди.

    Жума Бекнинг парвойи палак, дунёни сув босса тупигига чикмайди. Нега мен уни ёмон кураяпман, нега уни айблаяпман? Балки у хаётнинг мантиги шундан иборат деб уйлар ва барча харакатларини тугри деб билар?! Колаверса, докторликни ёклабди. Катта бир районнинг рахбари. Балки уз йулида эътикодлидир. Бунинг устига сенга нисбатан совук муносабатда булган эмас. Эски дустлар каби багрини очди.

    Миртемир мушохадаларни бир четга суриб, тандирда пиширилган уй нонидан емокчи булди, аммо бир тишлам нон лаби билан томогининг уртасида узок айланди. Болалик йилларини эслади. Уйларида нон булмаган кун, томага чикиб "Менга иссик нон пишириб беринглар" деб додлаган экан. Ушанда, рахматли онаси хасталаниб колгани учун, иссик нон пиширадиган одам топилмабди. Бироз улгайгач, бу вокеани айтиб беришса, кулогига кадар кизариб кетарди. "Айб боламда эмас, мен унга хар куни кулча пишириб бериб, ёмон ургатиб куйгандим", дея унинг бошини силарди онаси. Шу дамда Миртемир уша кулчаларни кумсади. Балки, мен томга чикмагандирман?! Агар томга чикадиган ёшда булганимда, у вокеа эсимда коларди. Балки, кулги булсин, дея бу вокеани уйлаб топишгандир?! Чунки кулча нонни, айникса, хамирнинг устига шарбат суриб пиширилган кулчани жуда хам севишимни билишарди-да! Х овлимизнинг ичидан арик окиб утарди. Ок арик эди номи. Арик буйларига экилган гуллар хам оппок булиб очиларди. Дарвозадан кираверишда эса, бир тут дарахти бор эди. У х ам оппок булиб пишарди. Мен кулчани арикнинг бошланиш кисмига ташлаб, узим куча оркали сувнинг ховлидан окиб чикадиган жойига югуриб борардим. Хар доим кулчадан олдин етиб боришга харакат килардим. Обдон чарчаганимда кулча хам хил-хил буларди. Кейин уни оппок пишган тут билан, мазза килиб ердим. Эх, у кунлар, кайда-ю бу кунлар кайда?!

    Болалик таассуротлари Миртемирнинг кунглидаги зилзила оташини бироз туширди. Шунга карамай, у Жума Бек билан очилиб сухбатлашмади. Х атто унинг гапларини охирига кадар эшитишга уринса-да, хаёллари бошка урмонларга кириб кетарди.

    К уёшнинг "боши узилган" пайтда Жума Бек дастурхонни йигиштиришга буюрди. Миртемир бу ердан ортага кайтмаслигини ва пойтахтга кетажагини айтди. Жума Бекнинг ялиниб, ёлворишига карамай, улар шу ерда хайрлашдилар. Жума Бек кул силташ урнига соатига карай-карай колди.

    Улар вилоят марказига етиб келганларида, пойтахтга учадиган сунги учок хам аллакачон парвоз килиш учун ердан айрилганди. Миртемир яна бир кечани мехмонхонада утказишга мажбур булди. Эрталаб, нонушта пайти радиодан эшитилган хабар унинг кунглидаги зилзилани ун даража ошириб юборди. У портфелидан бир когоз олди-да, ишдан айрилажаги хаккида ариза ёзиб, яна портфелига солиб куйди. Кейин мехмонхона х овлисида уралашиб юрган богбоннинг ёнига келди:

    - Хорманг, ота!

    - Бор булинг, Миртемиржон! Келишингизни уч кундан буён кутиб ётгандик. Бир сухбатингизга иштиёкмандмиз,-деди.

    - Йуге, мен узим бу ерга келишимни билмасдиму сиз каёкдан билардингиз?

    - Укажон, ер тагида илон юрса, биз сезамиз. Бу ерда уч кун олдин кимир-кимир бошланганди. Отингизни эшитганлар жим туришармиди? Менга кадар хабар келиб етди.

    - Бупти,- деди Миртемир, жахлини тишлаб. - Отахон, айтингчи, сизга мана бу дарахт куриб колган, куртлаган, богга зарар бераяпти, уни купориб чикариб ташла, дейишса, Сиз бу ишни бажарсангиз, лекин эртасига келганингизда мехмонхона мудири кайтадан экиб куйган булса, нима киласиз?

    - Нима хам кила олардим, ука? Каттанинг айтгани айтган. Уйнашмагин арбоб билан, деганлар. Куриган дарахтга хам салом бериб юраверамиз.

    - Иззат-нафсингизга тегмайдими?

    - Иззат-нафсни уйласак, оч коламиз. Бу ерга кимлар келиб, кимлар кетмади. К анча-канча иззат-нафсини уйлаган одамларни йукотиб юборишди. Бу билан мени иззат-нафси йук одамга чикариб куйманг. Гурурим ичимда. Ичимда уларни бурала-бурала сукаман. Ёки аламимни чечангиздан, болалардан оламан. Бу дунёда яшашнинг бошка йули йук. Сизга ухшаган йигитларни хам синдириб юборишади. Буларга мевали дарахт эмас, куриган ва чириган дарахт керак. Чунки истаган пайтларида, бир тепиб йикитадилар ёки ахлатга олиб чикиб ташлайдилар ва кунгиллари рохатлайди.

    Миртемир богбондан бундай жавобни кутмаганди. Нахотки, халкимиз шу ахволга тушиб колди? Нахотки, хамма шундай уйлайди? Йук, баъзиларнинг коматини эгишди, баъзиларнинг тафаккурини йукотишди, баъзиларнинг эса жасоратини улдиришди. Аммо шундайлар борки, эгилиб, кайтадан коматини ростлади, тафаккурини йукотиб тафаккурини топади, жасоратидан айрилиб жасоратли булади, яъни сохталарини йукотиб аслини топади. Ана шундайлар бошкаларни хам уз оркасидан эргаштиради, деб уйлади у куналгага йул оларкан.

    Миртемир минган учок пойтахтга куниши билан хукумат рах барларига хизмат курсатадиган микроавтобус трамплин ёнига келиб тухтади. Учокда бирор бир рах бар бормикан, дея Миртемир йуловчиларга бир-бир назар солди. Йуловчиларнинг хаммаси оддий инсонлар эди. Учокдан тушаркан, микроавтобусдаги киз:

    - Сизни кутиб олишга чикдик. У рток Майнов бир неча марта кунгирок килдилар. "Катта" Сизни кутаётган эканлар. Машина хам юборишибди, - деди.

    Миртемир индамай микроавтобусга чикди ва бу хам уйиннинг давоми деб уйлади. Бормасдан аризамни бериб юборсаммикан?! Ёки бориб хамма гапни "Катта"нинг юзига айтиб, чикиб кетсамми?! Балки "Катта" бирор бир бах она уйлаб куйгандир? Бир х афтадан кейин сессия бор, сайлов олдидан утадиган бу сессияда мухим конунлар кабул килинади. Балки сессияда сузга чикиб бу уйинларни фош этарман? Шу сабабдан "Катта"нинг узи билан учрашиб, аризани унга топшираман.

    Майнов Миртемир билан куришаркан, уни "Катта"нинг хузурига бошлади.

    - Хуш келдингиз, - деди "Катта". - Йуклигингиз билиниб к олди. Эртага Иктисод дорилфунунида олимлар билан учрашувим бор, мана буларга маъруза ёзинглар десам, когозни буш гап билан тулдиришибди, - деди у эшик томонни курсатиб.

    - Ёзиб берган билан мажлисда барибир уни укимайсиз, - деди Миртемир.

    - У кимасам хам маърузадаги фикрларни гапириб бераман.

    - Сузокда маъруза килишингиз учун нутк ёзиб берганлар бундан кейин хам хизматингизни аъло даражада бажаришса керак. Мен эса Сизга истеъфо аризамни келтирдим.

    "Катта"нинг бирдан жахли чикди. Юзи шолгомдек кизарди, кузларининг атрофига тундлик югурди, бакириб юбормокчи булаган кишидек бутун вужудидаги куч бугзига тупланди.

    - Утиринг, - деди.

    Миртемир "Катта"нинг бу ох ангига парво килмай аризани унинг ёнига куйди.

    - Сиз билан бугун келиб эртага кетиш учун англашганимиз йук! Сизни жасоратли йигит деб уйлагандим. Сал нарсага куркиб кочишингизни хаёлимга хам келтирмагандим.

    - Мен кочаётганим йук. Сарой уйинларини тарк этаяпман.

    - Оффарин! Мана мен сарой уйинларига чидаб утирибман. Менга осон деб уйлайсизми? Мен хам оддий инсонлар каби чойхонага чикиб чой ичишни, отамлашишни, тогларга чикиб сух бат килишни истайман. Лекин бутун вактим мана шу тандирнинг ичида утади. Эраталабдан окшомгача, окшомдан эрталабгача ёнаман. Уйлайсизки Сузок масаласида Сизни алдаб, уйин курсатдик. Давлат ишлари осон эмас. Баъзиларини шарт-шурт хал этиш керак. Тугри, Сузок буйича Сизнинг фикрингизни олишим керак эди. Лекин мана бу ифлослар, - "Катта" мана бу дер экан кулини бегиз килиб, хонасининг паст кимини курсатарди. Хонасининг остида эса Жавлон билан Салимовнинг кабинетлари бор. - Сизни Муродообдга юборишибди. Мен уларга Ибод Турани ва Миртемирни чакиринглар, биргалашиб гаплашамиз, дегандим. Мени янглиш англашибди. Бу Киёмов деган эшшакнинг думига супурги боглайман.

    - Сиз Тухтасиновнинг килмишларини яхши биласиз...

    - Х а, била туриб, хеч нарса килолмадим. Шунинг учун хам Сизга ухшаган йигитларнинг ёрдамига эхтиёжим бор. Мана Сизнинг хабарингиз йук, менга икки марта суикасд х озирладилар. Ишга келаётганимда, мени отишмокчи булишди. Хайриятки, курималар сезиб колишди.

    Миртемир "Мантикрис хангомаси" дея таркалган миш-мишни эслади. Бир куни ун уч - ун турт ёшлардаги бола спорт милтикчааси билан куш овлаётган экан. Уни "Катта" утадиган йулнинг ёкасида ушлашибди. Кейин отасини, акасини х ам камаб куйишибди. Балки уша вокеани айтаётгандир, деб уйлаган Миртемир:

    - Якинда булдими? - дея суради.

    - Биттаси икки ой олдин эди, иккинчиси икки кун олдин, Сузокда руй берди. Мени портлатиб юбормокчи булишди. Худога айтганим бор экан, кутилиб колдим. Сиз булсангиз менга ситам киласиз. Сайловни эсон-омон утказиб олайлик, бу Тухтасиновларни, уларнинг мафияларини сичконнинг инига киритиб юборамиз. Лекин билиб куйишсин, мен улардан куркмайман, охирига кадар курашаман. Мелибоев билан хам гаплашдим. Бечоранинг халкдан бошка ташвиши йук. Уни килмишлари учун КГБдан х айдалган, деб мени ишонтиришганди. Вах оланки, хасталаниб, пенсияга чиккан экан. Ундай йигитларни куллашимиз керак.

    Миртемир уйланиб колди. "Катта" шу кадар самимий ва х аяжон билан гапираётган эдики, унинг гапларига шубх а килиш мумкин эмасди.

    - Мана курасиз, икки-уч йилда бу давлатни дунёдаги энг катта мамлакатлардан бирига айлантираман. Халкимиз жаннатнинг ичида яшайди. Х аммага уй бераман, ер бераман. К ишлокларни обод киламан, колхозчининг уйи билан хокимнинг уйи бир хил булади. Бой - камбагал деган гап булмайди. Одамлар суд, прокурорнинг эшигида кутиб утирмайдилар, оналар, болалар касалхоналарда вафот этмайдилар. Мактаб болалари пахтага чикмайди. Факатгина олтинларни сотсак, бу масалаларни хал килиш мумкин. Яна сотадиган канча-канча нарсаларимиз бор. Лекин ишлашга куйишмаса нима килай? Буларнинг хаммасини кувсам, янги инсонларни, янги кадрларни каердан топаман? Сизга ухшаганларга ишонсам, юзимга аризани отасиз. Истеъфодан осон иш йук. Лекин масъулиятни кутариш огир. Сиз фаолиятингизни тухтатманг, Тухтасинов масаласини давом эттиринг, уни шармсор киламиз. Аввал кулини, кейин оёгини кесайлик, ундан кейин бошини узамиз.

    Миртемир индамай "Катта"нинг нуткини тингларди. "Катта" минбарда юзларча инсонга хитоб килаётгандек, жушиб гапирарди.

    - Биламан, Сиз менга ишонмайсиз. Олинг, мана буни укинг. Бу ерда Хайрулло Саидовнинг ва умр йулдошининг кирдикорлари ёзилган. Хорижга борганда, неча тонн марварид келтирганини биласизми? Х озир мен унинг грибонидан бугсам, утирган биномизни осмонга учиради, кулимизни кукка совуради. Ана у бобойни парламент раиси килиб куйгандим. Х аммаёкни масхарага айлантирди. Бир жасоратли йигитни Олий суд раислигига тавсия килмокчи эдим "Миллати бошка, утказишмайди" дейди. Бу масалаларда сизлар ёрдам бермасангиз, ким ёрдам беради? Мана,отасига рах мат, Исо Холис дардимни англади, менга катта ёрдами тегаяпти. Мен хам буш тураётганим йук, айтганини яратиб бераяпман. Наригиси - Шавкат Темур эса тентаклик килиб юрибди. Бакирок! Кимга килади, узига килади!

    "Катта" бирдан отдан тушиб, ажирикда утирган кишидек, чукур нафас олди-да, столга энгашганча, огринган бир сасда, ёлворган бир охангда сузни давом эттирди:

    - Мен хам отаман! Болаларим билан утириб дардлашишни истайман, улар билан богу рогларни кезгим келади, лекин мана шу столга мах кумман. Роботга ухшаб колдим. Баъзан хаммасига кул силтаб, хайё-хуй деб чикиб кетгим келади. Аммо бечора халкимизнинг ах воли нима булади? Сузокда чол-кампирлар буйнимга осилиб йиглашди, рахматли онамни эсладим...

    "Катта"нинг кузлари бирдан ёшга тулди. Миртемир унга бир нигох ташлади-ю бошини эгди. Х акикатдан хам, мен уни тушунмаган булсамчи, деб уйлади. Кап-катта одам, бир давлатнинг рах бари бекордан кузига ёш оладими? Ростдан хам атрофидагиларнинг х аммаси шахсий манфаатдан бошка нарсани билишмайди. Бу одамнинг юрагида, балки, эзгу-ниятлар яшириндир?! Бир томонда Москов, иккинчи томонда эски зехниятдаги инсонлар уни куршовга олишган. Эркак кишининг йиглаши осон эмас. Ситамлар, азоблар жонидан утиб кетганки, кузига ёш келаяпти. Шундай дейману лекин хамма нарса унинг узига боглик эмасми? Канча-канча етук, кобилиятли инсонлар четда колиб, дуппи келтир деса, бош узиб келадиганларни атрофига йигган. Балки ноиложликдан шундай килаётгандир?! Нима булганда хам менга кунглини очди. Агар самимий булмаса, аризамга кул куйиб, турт томонингиз кибла, бораверинг демасмиди?! Ёки мен шошкалоклик килдим-ми? Аввал х амма гапни урганиб, кейин карор бериш керакмиди?

    "Катта" урнидан туриб, ичкаридаги хонага кирди ва юзини ювиб, кайтиб келди.

    - Ука, аризангизни олиб куяман. Сиз ишингизни давом эттираверинг. Яхши-яхши йигитларни танланг, менга тавсия килинг. Биргалашиб, бу касалликларни енгамиз. Куриб турибман, чарчаб келгансиз, бориб дам олинг, - деди.

    Миртемир индамай чикиб кетди. Уйига келгач, бирдан хасталаниб колди. Доктор чакиришганида, "Юрагингизни даволашингиз керак", дея касалхонага олиб кетишди. У навбатдаги сессияга келолмади. Касалхонадан чикиб, иш бошлаган куни онийдан "Катта" унинг хонасига кириб келди.

    - Сизга ухшаган йигитлар касал булиб колса, баракалло бизнинг холимизга,- деди. - Юринг, бир жойга бориб келамиз.

    "Катта"нинг машинаси куналга томонга юрди. У учокка мингунга кадар х еч нарса демади. Учок кукка кутарилгандан кейин Миртемирни ёнига чакирди:

    - Шах рингизга... шахримизга борамиз. Ана у Пулабойни ишдан бушатиб келамиз. Мен уни яхши одам деб уйлагандим, лекин аблах экан. Х амма ёкни сотиб еди, планларни барбод килди. Бу шах ар ва бу вилоят бизнинг ифтихоримиз. Уни келинчакдек ясатиб куйишимиз керак. Пулабой бензин станциялари калитини отасига, машина сотадиган жойларни укасига бериб куйибди. Мен уни одам килмокчи булдим, аммо йулга юрмади. Мана бу хужжатларни каранг, агар вилоят сессиясида гап-суз купаядиган булса, менга ёрдам берасиз. Х ар кандай килиб булса хам, у порахур, угридан кутилишимиз керак.

    Миртемир хужжатларга назар солар экан Пулабой Рашидович х ам кулогига кадар балчикка ботган экан, деб уйлади. Илгари пойтахтда ишлаганида атрофига х амтовоклар туплабди. Кейин бу вилоятга юборилганида, ана шу хамтовокларини хам бирга олиб келибди.

    Миртемир Пулабой Рашидовични биринчи котибликка олиб келишган кунни эслади. Ушанда "Катта" уни х алол, пок, виждонли, узини эмас халкини уйлайдиган одам деб мактаганди. Орадан бир ярим йил вакт утди. Энди у хакда тескари фикрларни айтмокда.

    Миртемирнинг хаёл суриб колганини курган "Катта" унга суз котди:

    - Пулабойни бу ишга куйгунча она сутим огзимдан келганди. Аммо ишончни окламади. Хар куни саунага бориб, маишат килгандан кейин ишлашга вакт коладими? - у шундай деб чунтагидаги расмларни оллиб Миртемирга узатди.

    Миртемир хайратланиб колди. Пулабой Рашидовичнинг сауна ичидаги х ар бир х аракати расмга олинганди. Чалканча ётибди, уни кизлар массаж килишаяпти, узини х овузга ташлаяпти, чой ичаяпти, саунанинг иссик хонасида бир мушт булиб утирибди... бунисини кандай суратга олишди экан? Х а, буларга колса игнанинг тешигидек жойдан хам расмга олишади. Суратларнинг бошкаларда Пулабой кип ялонгоч, атрофида эса кизлар...

    - Ха, - деди "Катта". - Султон киму кул кимлигини ана шундан билса булади. Болдирлари куёш курмаган кизларни куйнига олиб, эмиб утирибди, бу баччагар. Хаётнинг гаштини билади энагар.

    (Давом этади).
    Жойлади: Маъмур
    Всего комментариев: 0
    Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
    [ Регистрация | Вход ]
    Copyright MyCorp © 2025
    Сайт управляется системой uCoz