Мансур ота деган жўрамдан “Аҳволлар қалай?”-деб сўрасангиз, “Нима ишинг бор?”-деб жавоб беради. Бундан гаранг бўлиб қолган одамнинг миясида албатта қисқа туташув юз беради-да.

Бир оғайнимиз “Аҳли улус қалай?” деса, бошқаси “Чўнтаклар қалай?”, дейди. Рауф Парфи “Дунёқарашлар жойидами?”-деб сўрарди.

Ичиб юрадиган одамдан “Кайфият қалай?” деб сўрашган экан, “Кайфиятим билан нима ишинг бор, э… сани”,- деб сўкиб берибди.

Яҳё Тоға “Аҳволимни сўранг, ака!” дерди. “Аҳволинг қалай, ука?”, десангиз, “Э, сўраманг!”, дерди.

Эркин акага “Фалончи ўлипти”, десангиз,”Ҳа, яхши-яхши, э-э, қачон?” дейди.

Мендан “Аҳволлар қандай?” деб сўрашса, “Шундай”, деб жавоб бераман. Қандайлигини ўзим биламан.

Бир куни Неъматга қўнғироқ қилдим. Одатда қўнғироқ бўлганида телефон гўшагини кўтарган одам “Алло, эшитаман”, дейди. У эса “Ким бу?” деб сўради. “Ким керак?” деб юборибман навбатчи сўзни ишлатиб. Неъмат “Ие?” деди-ю, телефон гўшагини қўйиб қўйди. Ҳойнаҳой, ғайри-табиий савол-жавобдан унинг компьютери тутаб кетган бўлса ажаб эмас.

“Тошкент оқшоми” газетасида таниш мухбирнинг ярим бетдан каттароқ мақоласи чиқибди. Ўқиб кўрсам, унинг бир жойида “кўрга ҳассадай аён” деган ибора ишлатилган экан. Шартта гўшакка рўмолча қўйиб, қўнғироқ қилдим:

–Алё, бу “Тошкент оқшоми” газетасими?

–Ҳа, ким керак?

–Қурбон Одилов деган мухбир газетага ёзган мақоласида кўзи ожизларни “кўрга ҳассадай аён” деб ҳақорат қилибди, биз йигирмата кўзи ожизлар газетага кириш жойида кутиб турибмиз, шу кишини топиб берсангиз…

–У киши бугун ишга келгани йўқ.-Овоз Қурбонники эканлигини дарров англадим.

–Бўлмаса, бош муҳаррир борми?

–Бош муҳаррир ҳам йўқ,-қалтираб чиқди Қурбоннинг овози.

–Алдаманг,-ҳужумга ўтдим.-Яна Қурбон Одилов ўзингиз бўлманг?

–Йўғ-э,-ишончсиз эшитилди Қурбоннинг овози.

–Йўқ дема, овозинг қалтираб чиқаяпти, сен Қурбон Одиловсан, сезиб турибман. Нега кўзи ожизларни кўр деб ҳақорат қиласан? Яхшиликча туш бу ёққа, бўлмаса туғилганингга пушаймон бўласан, тушундингми чурвақа! Керак бўлса, Марказқўмгача бораман! Ҳақорат қандай бўлишини сан оёқялангга кўрсатиб қўяман!

Шундай образга кириб кетибманки, Қурбон қўрққанидан гўшакни қўйиб қўйди… Ярим соатлардан кейин яна унга қўнғироқ қилдим:

–Қурбон, яхшимисиз?

–Ҳа, яхши, ўзингиз қандай?

–Яхши. Мабодо сизга кўрлар қўнғироқ қилмадими?

–Ҳа, белат, ўзимам ўйловдим-а, сиз экансиз-да! Э, одам эмас экансиз…

Ишхонада “Шайтанат” видеофильмини саккизтача одам томоша қилиб ўтирибмиз. Тушликка яқин қолган, чўнтакда бор-йўғи 35 сўм пул бор, ярим коса шўрва 44 сўм туради. Бу ёқда кино бўляпти. Асадбек бир нусхага гапиряпти:

–Ҳажга бормоқчисан деб эшитдим…

–Ҳа-ҳа, ҳам саёҳат, ҳам тижорат деганларидай…

–Хўш, бориб келишингга қанча харажат кетади?

–Ҳа, энди, ҳам саёҳат, ҳам тижорат дегандай, ўн беш минг сўмлар кетиб қолар…

–Ма, мана бу пулни ол-да,-Асадбек ҳалиги одамнинг олдига бир ўрам пул ташлади,-ҳаром оёғинг билан Маккани булғама, тушундингми?

Шунда мен ҳам чўнтакдаги 35 сўм пулни телевизор экранига қараб жоним борича улоқтирдим:

–Етмаса мана буни ҳам ол, очофат,-деб бақирдим.

Ҳамкасблар менинг бу кутилмаган ҳаракатимдан қотиб қолишди: бир менга қарашади, бир ерда шалвираб ётган пулга, бир телевизорга. Ҳеч нарсани тушунишмайди. Қисқа туташув юз берди-да! Кейин ўтириб-ўтириб ҳаммалари бирдан шарақлаб кулиб юборишди…

Эшон деган ўгай укам бор, ота бошқа, она бўлак. Бир куни у: “Ака, мошинангизни қўшинг, бинзин оппераман, зиёфатнинг қуюғига борамиз”, деб қолди. Мошинани қўшиб юз километрлик масофадаги “қуюқ зиёфат”га кетдик. Зиёфат зўр бўлди, ўгай укам менга ҳам ичирди. Зиёфатдан кейин мошинани ҳайдаб кетаётган эдим, тўрт-бешта ГАИ ходимлари тўхтатишди.

–Энди ўзинг жавоб бер,-дедим мошинани тўхтатиб. Ўгай укам шартта мошинадан тушиб, милисалардан бири билан қучоқлашиб, лабининг ярмини “узиб” олди. ГАИ ходими таёқчаси билан менга “ҳайда” ишорасини қилди. Ҳайдадим. У ёққа ҳайда, бу ёққа ҳайда, жон ҳиқилдоққа келди. Охири бир жойда тоғаси яшар экан, ўша ерга қўндик. Мен ётибман, Эшон ётишга ҳозирлик кўраётиб, ғудранди:

–Шуям юриш бўлдими, кучукка ўхшаб, “онангни…” дейдиган одам йўқ…

Қарасам, сўкадиган одам йўқ, деяпти. Ҳамиятим қўзиди. Ётган жойимдан:

–Ҳе, онангни сани…,-деб сўкдим. Табиийки, бундан Эшоннинг миясида қисқа туташув юз берди. Бечора нима дейишни билмайди, жавоб қайтарай деса, ўзи сўраб олган…

Ана шундай. Одамзот табиий саволга жавоб ололмаса, миясида қисқа туташув юз беради. Натижада нима бўлади? Натижада у ё ҳаётга сергакроқ қарай бошлайди, ёки охир оқибатда компьютери куйиб кетади…

Н. Самарқандий.