Ризобек Воскресенье, 2024-05-19, 02.56.24
Приветствую Вас Гость | RSS
Главная | | Регистрация | Вход
Меню сайта
    Статистика

    Онлайн всего: 1
    Гостей: 1
    Пользователей: 0
    Форма входа

    Главная » 2008 » Февраль » 18 » ЭЪТИРОФ
    11.37.43
    ЭЪТИРОФ
    Зиндондаги шоир ЮСУФ ЖУМА Нобел мукофотига номзод этиб кўрсатилди

    НОБЕЛ МУКОФОТИ КОМИТЕТИГА
    yusuf_juma.jpg Ўзбекистонлик шоир ва курашчи ЮСУФ ЖУМАЕВНИ Нобел мукофотига тавсия этиш учун ТАВСИЯНОМА

    Узбекистонлик Юсуф Жумаев - жушқин ижоди ва тинимсиз ижтимоий фаолияти билан демократия, инсон хак-хукуклари, Ватанининг ижтимоий - маънавий тараккиёти учун улкан хизматлар қилаётган ва шу харакатлари туфайли хозирда мамлакат диктаторининг камокхонасида тергов бераётган улуг курашчи шоирдир. Мен куйидаги асосларга туфайли Юсуф Жумаевни Нобел номидаги халкаро мукофотга тавсия этаман…

    1948 йили Ўзбекистоннинг Бухоро вилоятида тугилган Юсуф Жумаев ҳали СССР мавжуд пайтидаёк (1980-90 йй.) ва ундан кейин (1991 2007 йй.) ҳам узбек жамиятига ва халкига, адабиётга сидкидилдан хизмат килиб, халкнинг кузини очгувчи, хакконий шеърлар, насрий асарлар, драмалар ёзиб келаётган оташин ижодкордир.
    Ижодининг бошидаёк у мамлакатда урчиб кетган ёлгон, порахурлик ва диктатура ҳакида гоявий-бадиий мукамал шеърлар ва маколалар ёзди. Дастлабки китобидаёк, (1983) СССР алдов ва риёга қурилган ноинсоний давлат эканлигини (“Нейтрон бомбаси хусусида сўз”, “Ҳақиқатнинг олтин олмаси”, “Харита чизғувчига”, «Антика куртлар», «Сувараклар фалсафаси», «Ватан» каби кўплаб шеърларида), юксак бадиий маҳорат билан ифодалади. Унинг асарларидан сезилишича,, жамиятга энг куп хавф тугдираётган иллат ёлгондир.
    У Узбекистон мустакиллигидан куп нарсалар кутганди.

    У худди «Бирлик халк харакати», «Эрк» партияси лидерлари каби бора-бора инсон хукукларига риоя килинар, эркин сайловлар утказилар, халкнинг уз топгани узига ва мамлакат ривожига ишлатилар деган умид билан яшади. Аммо, яккаҳокимликка асосланган Ўзбек жамияти йиллар утган сари Урта асрлардаги хонликлар гирдобига шунгиб кетаетгани шоирни бефарк колдирмади. У мансабдорларнинг чексиз хукукларга эга булиб, оддий халкнинг нихоятда огир кийноклар остида умр кечираётганига чидайолмади.

    У уз ижоди ва Амалий фаолияти билан билан хаётдаги нохакликка, махаллий амалдорларнинг порахурлигига, халк мулкини туя килишларга карши курашиб шеър ва маколалар ёзди, керак пайтлари жабрдийдаларнинг ёнига тушиб, идорама-идора юрди. Юсуф Жума халк орасида шу даражада танилдики, уз ариза ва шикоятларига хукуматдан жавоб ололмаган Коракуллик жабрдийдалар Юсуфга келиб мурожаат килишарди.

    Идоралар аро халк сарсон,
    Бечора халк излайди нажот.
    Кай бирига борма кузи кон,
    Килич кайраб туради жаллод.

    Бечора эл, о, навосиз эл
    Азроилдан хаёт кутади.
    Бечора эл, о, навосиз эл,
    Жаллодлардан нажот кутади.

    Абадийми зулмат, изгирин?
    Машрабларни осганлар шулар.
    Усмон Носир умр илдизин
    Чопган шулар, кесганлар шулар.

    Нодирани суйган шулар-ку,
    Суймокдалар, чикса унимиз.
    Элни гамда куйган шулар-ку,
    Насруллога колган кунимиз.

    Бечора эл, о, навосиз эл
    Азроилдан нажот кутади.
    Бечора эл, о, навосиз эл,
    Азроилдан хаёт кутади.

    (2001 йил 4 феврал)

    Узбек халки Чингиз боскинини, узаро урушларни, урислар ва уз хонларининг жабр-зулмларини куравериб эзилган, куллик психологиясига бироз куниккан миллат. Шоирнинг юраги эса бу ходисага чидайолмайди:

    Шу миллат хам миллатми? Таркок,
    Кон йиглару очилмас кузи.
    Бу тупрокнинг нимаси тупрок?
    Хар зарраси вабо вируси.

    Шу миллат хам миллатми? Куркок,
    Афсус, Хак деб ёнмас юраги.
    Бу тупрокнинг нимаси тупрок?
    Тупрок эмас, улим тушаги.

    2001 йил 4 феврал

    Шу хил ва булардан хам кескинрок («Доктор Моро», «Акли калта каттаконинг келмокда») шеърлари сабаб булиб уни Узбекистон Миллий хавфсизлик ертуласига камаб куйдилар. Аммо жахон жамоатчилигининг, хусусан, БМТнинг инсон хукуклари билан шугулланувчи булими, «Хюман райтс вотч», ЕХХТнинг инсон хукуклари ташкилоти ва Америка хукуматининг аралашуви билан шоир хибсдан озод булди.

    Юсуф Жумаев турмадан чикаркан, туппа-тугри Америка элчихонасига келиб, узини халкаро журналистлар олдида матбуот анжумани утказишини эълон килган. Бу анжуманда МХХ ертуласида булиб утган кийноклар, махбусларнинг огир ахволи хакида бор хакикатларни айтди.

    Кейинчалик хам ижоди ва амалий фаолиятини шу йусинда давом эттираркан, Халкаро анжуманларда кескин чикишлар килди. 2000 йилларнинг бошларида Тошкентда Жахон банки рахбарлари билан мухолифат вакилларининг учрашуви булди. Бу учрашувда Юсуф Жумаев сузга чикиб: «Жахон банки Узбекистонга, токи, хукумат Инсон хакларига риоя килмагунча хеч кандай моддий ёрдам бермаслиги кераклигини, чунки бу ёрдам барибир халкка етиб бормаслигини» очик-ошкора айтди. Уша пайтларда Узбекистон президенти Республика камокхоналарида кийноклар борлигини тан олиб, сухбат берган эди. Жахон банки рахбарлари олдида Юсуф Жумаев бу холдан гуё хайратланган булиб: «Ажабо, Узбекистон камокхоналарининг эгаси Ким?! Бен Ладинми, Тохир Йулдошми ёки Ислом Каримовми?!» деган риторик саволни кундаланг куйиб, бу холнинг айбдори хукуматнинг энг катта амалдорлари эканлигини жамоатчиликка ошкор килди.

    Аммо, собик СССР пайдида КПСС рахбарларидан булган хозирги амалдорлар халкни демократик асосда эмас, авторитар-тоталитар режимда бошкариб, митинг ва куча намойишларини амалда бекор килиб, (Паркентда, Тошкентда, Андижонда халк конини тукиб) бош кутарганларни отиб, халкни куркитишда давом этмокдалар. Юрагининг торлари халк вужудига куринмас иплар оркали богланган Юсуф Жумаев диктаторларнинг бу харакатларига карши оташин шеърлар ва маколалар ёзди. Хусусан, «Кутилмаган террор ходисаларининг содир этилиши буйича ислахотларни жадаллаштиришнинг хукумат дастури» макола-помфлети, ” Ўзимиздан чиккан разиллар”, «13 май, 2005 йил, Андижон киргини.», «Андижоннинг сойларида кора конлар окади », «Отилган кимлардир—отилди кимлар?» асарлари Узбекистон диктаторларининг ёвуз башарасини фош этувчи асарлардир.

    Шоир бу хил шеърларидан бирида ёзади:
    Андижоннинг сойларида кора конлар окади
    Сойлар булиб осмонига шахид жонлар окади.

    Ушалмаган армонлару, яшолмаган умрлар
    Томчи-томчи хунга дуниб дамлар, онлар окади.

    Чиркирайди Чулпонлару Дукчи Эшон рухлари
    Гамдан гирён тогу тошлар, биёбонлар окади.

    Фаргонанинг сувларида озодлигу Туркистон
    Лахта-лахта озодлигу Туркистонлар окади.

    Андижоннинг икки сойи – кон Юсуфнинг кузлари,
    Андижоннинг сойларидан кора конлар окади.
    22.05.05.й.

    Мен Юсуф Жумаевни 25 йилдан бери билган бир тадкикотчи сифатида Андижон вокеаларидан кейин унинг кузларида «кора конлар оккани»га, узбекка чин дилдан ачинганига ишонаман…

    Хукумат маъмурлари Андижонда кучага намойишга чикканларни террорчилар деб атади, халкни хам терористлар отди, деган фикрни олдинга сурди. Бу вокеа хакида уз карашига эга булган оташин шоир бу ишни террористлар эмас, хукумат маъмурлари амалга оширганини шеърий йул билан куйидагича ифодалайди:

    Отилган кимлардир—отилди кимлар?
    Оч юпун аёллар—«террорчи» шумлар.

    Ун ойлик чакалок – «террорчи», отинг!
    Камишдек кизалок – «террорчи», отинг!

    Отинг «террорчи»дир хижобли она!
    Отинг «террорчи»дир ахли Фаргона.

    «Террорчи» имонли муминнинг тули—
    Водийнинг бахорда узилган гули.

    «Террорчи» мазлумлар етимларидир
    Улимга махкумлар етимларидир.

    Улар отилдилар кон Андижонда
    Кон гирдобидаги жон Андижонда.

    Юсуф шу тарика хукуматнинг найрангларини шеърий усулда фош этади. Бу услуб - бир пайтлар Чулпон рус боскинчи-большевикларни фош этган услубга ухшаб кетади.

    Дарвоке, Юсуф Жума уз халкини бир пайтлар большевиклар «миллатчи» деган тамга босиб отиб ташлаган Абдулла Кодирий, Чулпон севгани каби, балки уларданда ортикрок севади. Чунки, улар бир пайтлар коммунистларга оз булса-да, ён бергандилар, Юсуф Жума диктаторларга ён бермай келмокда. Чин дилдан севгани учун хам тили бошка, дили бошка шоирларни кечирмайди. Шунинг учун хам диктатор кулидан Узбекистон кахрамони унвонини олиб унга лаганбардорлик килаётган арбоб шоирлар - Абдулла Орипов, Эркин Вохидов кабиларни хам нафратлаб шеърлар ёзди. Юсуфнинг шеърларидан бирида шундай эпиграф келтирилган: «Узбекистон кахрамони, Хожи Абдулла Ориф Андижонда тинч намойишга чикиб отилганларни жужалар, ёвузлар деди. Жасур ва доно Президентимиз уларни барбод этди», деди».

    Юсуф Жумаев Абдулла Ориповни халкни жужага ухшатгани учун кескин ва шиддатли тарзда лаънатларкан: «Узбек галати кушдир, Каптар каби мехрибон. Калхат тухумин босиб, Сени очган «кахрамон»… Узбек галати кушдир, Мусичадек беазор. Илон тухумин босиб Сени очган, хожи, мор. Сарой хожатхонасин, Мехроб билган гунгкунгиз. Шерлар жужа булдими?! Эрлар булдими, ёвуз?! Хатто хомилаларни, Суйди разолат тиги. Сукирмисан, кутирган, Карри итнинг канжиги?!» сингари кескин мисрлар битди.

    Андижон киргинидан кейин лом-мим демаган «Узбекистон кахрамони» Эркин Вохидни эса, «Фаргонанинг сутин ичган, Эркин Вохид, Шаробидан сузиб кечган, Эркин Вохид, Нега жимсиз, саси учган, Эркин Вохид, Подшо нима солиб куйган огзинггизга?!» дея лаънатлади. Бу нафрат факат уз халкини чин дилдан севган шоир юрагида булиши мумкин. Юсуф Жумаевнинг хакконий мантиги буйича халк шоирлари Андижонда фожиа юз берганда хакикат томонда туриб, асарлар ёзишлари керак эди…

    Узбек мухолифати лидерларининг ижтимоий ва шахсий камчиликларини («Мустабид Ислом Каримовнинг АКШдаги адвокати», «Мухолифатнинг заволи – мухолифат.», «Аптал. Ёхуд, Мухаммад Солихга очик хат», ) очиб ташловчи маколалар ёзди.

    Юсуф Жумаев хатто «Озодлик», «ВВС» каби халкаро радио мутасаддилари билан хам («СНБ бекати», «Озодликнинг янги дастури», «Узрнома») мунозара олиб бориб, танкидий фикрларини илгари сурди.
    Юсуф Жумаев бу хил шеър ва маколалардан ташкари «Менинг ёшим нечада», «Бир жон хотираларидан», «Сийратнинг суврати ёки уликшох» сингари насрий асарлари ва помфлетлари, «Серкуёш ёки сичкон ини», «Мустабид» номли драмалари хам мавжуд.

    2007 йилги Узбекистон президенлигига сайловлар арафасида Юсуф Жума ва унинг оиласи янада фаоллашди. Маълумки. Узбекистон Конституциясининг 90 моддасида бир шахс икки марта кетма-кет президент булиши мумкин эмаслиги хакида аник ёзилган. Жорий президент ва унинг атрофидагилар «бу банд ёзилганда президент хар 5 йилда сайланарди, сунг референдум килдиб етти йилда сайланадиган булди, демак, унинг хозирги сайланиши иккинчи булади, деб халкни «ишонтирмокчи» булишди. Уларнинг мантиги утюрак шоирга ёкмади. У маколаларидан бирида: «Биринчи етти йиллик 2007 йилнинг январида тугаганди. Тагин бир йил тахтда сайловсиз утирди. Бу ниманинг аломати, иккинчи етти йиллик тугамасдан етти йиллик Президентлик саккиз йиллик Президентликка алмаштирилади. Ва Ислом Абдуганиевич саккиз йилликда икки бора сайланадилар… Хуш, икки карра саккиз йиллик тугагач нима булади, кейин саккиз йиллик туккиз йиллик алмаштирилади. Тагин Ислом Абдуганиевич икки марта сайланиш имконига эга булади.
    Кейин 10 йиллик,
    Кейин 11 йиллик,
    Кейин 12 йиллик», деб, Интернет сайтларида ёзиб чикди.

    Бир оз утиб, Юсуф Жуманинг яна бир бир маколаси «Эрк» деб аталган сайтда босилиб чикди. Унда 2007 йилнинг 23 декабрида И. Каримов тахтни ноконуний эгаллаши хакида кескин фикр билдирилган…

    Юраги кайнок шоир бу маколалар билан чекланмади. Сайлов арафасида Коракул туманининг говжум жойларида (хокимият биноси олдида, бозор якинида) уз фарзандлари билан пикетлар уюштирди. Улар кутариб олган шиорларда Ислом Каримовнинг истеъфоси суралганди. Юсуф Жумаевнинг хозирда БМТнинг кочкинлар олий комиссарлиги каромогидаги угли Алишернинг айтишича, Юсуф Жумаев бу шиорларни машинасига кистириб олиб Бухоронинг уч туманини айланиб чиккан.

    Юсуфнинг бир маколасида ёзилишича, уша вокедан кейин улар яшайдиган кишлокка сон-саноксиз (унинг хисобича 2000га якин) формали ва формасиз милитсия кучлари ташланган. Улар хар бир уй олдида 2-3та булиб навбатчилик килишган. Коронги туша бошлаганда эса Юсуф Жумаев уйига улардан 200га якини хужум уюштирган, ховлиларига уклар ёгдиришган, итларини, молларини, хатто товук ва урдакларини отишган. «Биронта камиш кимирласа шунга караб ота бошлашди, биз сув сакланадиган улкан темир бочка тагига яшириндик, бахтимизга бирдан электр чироги учдию, секин арикдан сиргалиб, бош яланг, оёк яланг холда кушниларни уйига утдик». дейди Юсуфнинг хозирда бошпана излаётган шахс макомини олган вафодор аёли Гулнора Олтиева.

    Юсуф Жума диктатурани тугатиш учун хам шу хил фаолиятларини давом эттирди. Узбекнинг ичида хам мард ва фидоий кишилар борлигини курсатиб, бори-будидан: беш машинасидан, тракторидан, уй-жойидан, энг асосийси эркидан ажралди: узи ва икки нафар гулдай угиллари камокда, мол-мулки талонда, бошка угиллари, фидоий аёли сарсон-саргардон! Кейинги маълумотларга Караганда, турмуш куриб кетган кизига хам тазйик утказишмокда…

    Юсуф Жумаевнинг ижодий ва амалий фаолиятидан сезилишича, у бир пайтлардаги каби, диктаторни тахтдан тинч сайловлар йули билан олиб ташлаш мумкинлигига, бу асрда Узбекистон халкининг демократик жамиятда яшашига ишонмай куйган. У охирги пайтларда уни Саддам Хусайнга ухшатар ва «Бу диктаторга факат Саддам Хусайнга кулланган амалиётни куллаш керак», деб ёзган. У илгари камокдан озод булганда хам, кейин хам Американи халк озодлигининг гаранти сифтида билар ва шу хакда катор шеърлар ёзганди. Мана шулардан бири:

    АМЕРИКА
    Америка борган жойга, адолат борар,
    Мехр борар, шафкат борар, саховат борар.

    Зулматларга куёш булиб кириб боради,
    Куюнларни, тузонларни ёриб боради.

    Ахли мазлум ярасининг малхамидир у.
    Яратганнинг одамзотга карамидир у.

    Бошин силар эрк деганнинг, имон деганнинг,
    Ганимидир разолатнинг, ёлгон деганнинг.

    Борди кухна Бухоронинг зиндонига хам,
    Шу боисдан ёруг булди шоирга олам.

    Америка – хакгуйларнинг буюк йулдоши,
    Бокий булсин адолатнинг улуг куёши.

    (2002 йил)

    Юсуф Жумаев бугунги кунда хам Гарб давлатлари ва Америкадан нажот кутиб яшамокда.

    Хуллас, Юсуф Жумаев хакикатпарвар, олийжаноб, мард адиб, у бир икки йилдан бери эмас, 25-30 йилдан бери жамиятни демократлаштириш, инсоний жамият куриш ишида уз хаёти ва ижоди билан, жонини жабборга бериб, фаол кураш олиб бормокда.

    Худди шу харакатлари туфайли шоир хозир Бухородаги милиция бошкармасида сурок бермокда. Терговчилар унинг сиёсий фаолияти туфайли камалганини инкор этиб, сайловларга халакит берган бир безори сифатида курсатиб жамоатчиликни чалгитишмокчи.

    Жамоатчилик кузича 3-4 йилга камаб, кейинчалик (хозир сиёсий махбусларга кулланилаётган амалиётни куллаб) тинимсиз равишда камок муддатини узайтиришмокчи. Юсуф Жумаев уз ижоди ва амалий фаолияти билан килган, килаётган эзгу ишларни шу пайтгача 27 миллионли ахолиси бор Узбекистонда хеч ким килган эмас. Юсуф Жумаев 1985 йилдан 2007 йил декабригача шундай асарлар (800дан ошик шеър, насрий ва драматик асарлар, унлаб сиёсий баркамол, аммо аччик маколалар) ёздики, Узбекистонда бирон шоир, прозаик, драматург бу ишни килган эмас. Юсуф Жумаевнинг фаолияти Валес Гавел, Андрей Сахаров каби буюк ва олийжаноб одамларнинг фаолиятига ухшашдир…

    Буларнинг барчасини хисобга олиб, улуг шоир ва толмас курашчи Юсуф Жумаевни Нобел мукофотига тавсия этилганлар рўйхатига киритишларингизни утинаман.

    Ботир Норбоев,
    филология фанлари доктори, профессор.

    P.S. Тавсияномага адибнинг асарларидан намуналар илова килмокдамиз.


    Жойлади: Маъмур
    Всего комментариев: 0
    Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
    [ Регистрация | Вход ]
    Copyright MyCorp © 2024
    Сайт управляется системой uCoz