ЗИНДОНБАНД ШЕЪР

Кимлар севинчидан масту мастондир,
Кимлар зиндонларда чекади озор,
Бу дунё ким учун тахти аркондир,
Ким учун умиди кўмилган мозор!

Шарқда бир одат, бир удум бор. Ақли қилич бўлган ўғилларини аввало зулм қўли билан яксон қилиб, кейин улуғлайдилар. Бу мудҳиш анъана Туркистон заминини ҳам четламаган эди. Сўз мулкининг жаҳонгири Мирзо Алишер Навоий Астрободга сургун қилинганидан тортиб Бобораҳим Машрабнинг боши учун қурилган дорга қадар бу ҳодиса давом этди.

Узоққа бормайлик. Фитрату Қодирий, Чўлпону Усмон Носирни Сталин ўлдирди, дея аюҳаннос соладиганлар аслида уларга бўҳтон уюштириб, уларни тутқун қилиб берганлар кимлигини яшираётганга ўхшайдилар.

Яъни ўз ўғилларини Сталиннинг қўли билан ўлдириб, бугун энди уларни қаҳрамон дея олқишлаб юрибдилар. Шу нарса кундай ва ойдай аниқки, эрта бир кун Ўзбеклар бу улуғ адибларидан сўнг албатта Эврил Турон, яъни Мамадали Маҳмудов ва Юсуф Жуманинг номини тилга оладилар, улуғлайдилар. Ўзбек адабиётининг “асадуллои шарифи” эди, зулм қўли жигарини юлиб олган ўлмас қоя эди, сўзи зулфиқордай ўткир, ўзи Алпомишдай паҳлавон эди, дейдилар.Ва буни бугун саройларда ўтирган адиблар эртага ўзларини асраб қолиш учун айтадилар, уларнинг ворислари айтадилар бу сўзларни. Тап тортмай, уялмай айтадилар. Башараларини без қилиб туриб айтадилар бу калималарни ва яна давр қаҳрамони бўладилар балки?!

Лекин аслида ҳам бу икки адиб - Эврил Турон ва Юсуф Жума бугун зиндонбанд экан бу Ўзбекнинг юз қораси, энг уят ишидир. Ўзбекистон қаҳрамони нишонини кўксига тақиб юрган шоирлар ҳали Володя Уляновни отам, деб юрганларида Эврил Турон мустамлака занжирини узиб улоқтирган ва бу руҳни адабиётга ҳам бошлаб кирган эди. Рус мустамлакасига қарши фикр юритишдан қўрқилган бир пайтда Эврил Турон бу зулмга қарши китоб ёзди.

Бугунги сарой шоирлари зулм занжирини мойлаб турар эканлар Юсуф Жума миллатнинг дардини шеърга солди. Миллатнинг гулдай болалари турмаларда ўлдирилар экан Юсуф Жума томошабин бўлолмади. У шоир эди ва афғонни шеърга солди. Агар бугун тахт жиловини силкитиб турган ҳурматлар салтанатининг бешикдорлари истасалар бу икки адибни озод қилишнинг йўлини топа оладилар. Лекин улар истамайдилар. Агар бу икки адибнинг истеъдоди давлат даражасида эътироф этилса, қолганлар ҳеч ким бўлиб қоладилар-да! Мана, гап қаерда?

Сарой шоирлари Миллат ва Манфаат, Ватан ва Инсон деб ҳайқирадилару бу калималар ортида бошқа маъноларни идрок этадилар. Агар уларнинг манфаатига зид келса Миллатдан ҳам, Ватандан ҳам юз ўгирадилар.

АҚШ ҳукумати Мамадали Маҳмудов тақдири ҳақида бир неча марта ташвиш билдирди. Бугун Юсуф Жуманинг қамоқда ўтиргани ҳам Ўзбекистонни дунёда шармисор этмоқда. 2001 йилнинг 20 декабрида дунёда терроризмга қарши курашда байроқдорлик қилаётган АҚШ ҳукуматининг Авропада Хавфсизлк ва Ҳамкорлик Ташкилотининг доимий кенгашида ўқиб эшиттирилган баёнотида Юсуф Жуманинг қамалиши инсон ҳуқуқларини топташдир, дейилди. Тошкент эса шоирга террорист тамғасини уришга интилмоқда.

Терроризмга қарши урушни шоирга қарши урушга айлантириш ҳеч бир мантиққа сиғмайди. Шоирнинг ўғлини айблашмоқда. Қизининг ёзган шеърларини тортиб олиб уни таҳқирлашмоқда. Шоирнинг оиласини қишлоғида, Бухорода ёмонотлиқ қилишга уринишмоқда. Бу ишларни КГБнинг меросхўри бўлган МХХ бажармоқда.

Буларнинг ҳаммаси тафаккурга қарши урушдир, ақлга қарши урушдир, шеъриятга қарши урушдир.

Шеър инсон қалбининг инъикосидир. Шоирни қамаш шеърни қамашдир. Шеърни зиндонбанд қилишдир.

Шеъриятнинг шон дафтари,
Ғижим-ғижим ажиндир.
Миллатимнинг ҳур кафтарин,
Оёғида занжирдир.
Бу не адл, бу не даврон?-
Қалам синар қиндонда.
Бу не сафар, бу не карвон?-
Йўлчи юлдуз зиндонда.