ВАШИНГТОН: 2004-2005

Ислом Каримовдан Шукрулло Мирсаидовга қадар…
Исмоил Жўрабековдан Шавкат Мирзиёевга…
Рустам Азимовдан Рустам Шоғуломовга…
Эркин Воҳидовдан Ўткир Ҳошимовга қадар…
Хуллас, бугун сиёсат майдонида бўлганлар ва бўлмаганлар, танишлар ва билишлар, яъни ким кимга ёки нимага қизиқса, ўша ҳақда йўллаган очиқ саволларига Оқсаройдаги ва саройга яқин манбаларнинг маълумотлари эътиборга олинган ҳолда очиқ жавоблар.
Бошқача айтганда Ўзбек сиёсат саҳнасининг парда орқасидаги, Оқсаройдаги гапларга қизиқсангиз бу китоб сизнинг учун!

-5-

САВОЛ: Сиз Каримов ҳали узоқ вақт тахтдан тушмайди деб ўйлайсиз, шекилли? (Одил, 27 Май).

ЖАВОБ: Аксинча. Мен фақат Ўзбекистоннинг яқин келажаги ҳақида оптимист эмасман. Аммо Каримовнинг “қуёши” сўнмоқда. Бу “қуёш” ўзининг энг баланд нуқтасидан қачонлардир туша бошлаганини, сўна бошлаганини ҳамма кўриб, билиб турибди. Фақат сўқирларгина буни кўра олмасликлари мумкин.
Ҳа, кўра олмаганларгина қул бўлишда давом этмоқдалар. Ҳокимият ичида бугун бир неча гуруҳ пайдо бўлгани (ҳатто баъзилари ўзларини реформаторлар деб ҳам атамоқдалар-ЖМ) ва сиртдан тахт учун кураш кетаётгани ҳам Каримовнинг “қуёши” нурсизланиб қолаётганидан бир далолатдир.
Бугунга қадар бу “қуёш”га сиғинганлар энди халққа ва ҳақиқатга хизмат қилиб, ўзларини оқлаб оладиган фурсат келди. Агар бу фурсатни ҳам қўлдан бой берсалар, табиийки келгусида юзлари шувут бўлади. “Рашидовнинг сеҳрига тушган эдик” деганлар каби булар ҳам “Каримовнинг сеҳрига тушган эдик” дея олмайдилар. Чунки бугун бу “сеҳр” нинг асоратидан қутулмоқнинг имкони бор.

-6-

САВОЛ:Яқинда Тошкентда Шанхай ташкилотининг мажлиси бўлди, бунга сиз қандай қарайсиз, бу Ўзбекистонга фойда келтирди-ми? (Ойсара, июн).

ЖАВОБ: Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотининг 2004 йилнинг 17 июн куни ўтган бир кунлик олий даражали йиғилиши менга Совет давридаги “данғар-дунғур” учрашувларни эслатди. Худди ўша пайтдаги каби бу сафар ҳам раҳбарлар учрашувдан бир кун олдин тўпланиб, биргаликда, тантанали равишда концерт томоша қилдилар. Қанча дабдаба ва қанча ҳозирликлар… Ўзбек солиқчиларининг пули эвазига, албатта.
Имзоланган ҳужжатларнинг бирортаси ҳам дунё миқёсида аҳамият касб этадиган даражада эмас. Амалий қилинган иш эса Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотининг антитерроризм марказининг очилишидир.
Аслида бу чеченлар ва уйғурларнинг Марказий Осиёдаги турган-битганларини Хитой ҳамда Россия томонидан назоратга олиш учун қилинган ишдир.
Чунки ҳозир бутун дунёда терроризмга қарши кураш бирлиги мавжуд. Бирорта давлат бу ишдан ўзини четга олмаган. АҚШ ҳам, БМТ ҳам бу йўлдаги фаолиятларни умумлаштиришга ва муштни биргалашиб уришга интилмоқдалар. Шундай экан алоҳида дабдаба ва харажатлару алоҳида ташкилот ва марказнинг кимга кераги бор?
Гапнинг индаллосини айтганда Хитой ва Россия АҚШ билан рақобат қилишга интилмоқдалар ва бунинг учун ҳар бир кичик имкониятни ишга солмоқдалар. АҚШнинг Марказий Осиёдаги ҳарбий мавжудияти уларга тинчлик бермаётир.
Бунинг устига АҚШ чеченлар ва уйғурлар масаласига юзаки қарамайди. Россия ва Хитойни бу икки халққа зуғум ўтказишда, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини топташда айблаб келмоқда. Уларнинг орасидан террорчилар чиқса айни пайтда буни ҳам қоралаган ҳолда, чеченлар ва уйғурларнинг мустақил халқ сифатида ҳуқуқлари мавжудлигини ҳам таъкидлаб келмоқда.
Ана шундай қарашдаги кучнинг чеченлар ва уйғурларнинг илдизи чуқур бўлган Марказий Осиёдаги иштироки Россия ва Хитойга тинчлик бермаслигини тахмин қилиш учун афлотун бўлиш шарт эмас. Ҳар икки давлатнинг парчаланиб кетиш эҳтимоли худди ана шу омилга боғлиқ эканлигини кўпчилик яхши билади.
Шундай экан, қолганлар бу ишнинг ичида нима қилиб юрибдилар? Ўзбекистон ўзининг энг катта таҳликаси Исломий Ҳаракатдан АҚШнинг кўмагида халос бўлди ва бундай таҳлика қайта пайдо бўлишига АҚШ йўл қўймаслигини ҳам билади. Яъни ташқи террор ёки ташқи ҳужум хавфи туғилса АҚШ Ўзбекистоннинг халоскори сифатида Хонободда оёғини қўйган.
Каримов нима сабабдан Россия ва Хитойнинг пинжига тиқилмоқда? Ҳатто Россия билан стратегик шериклик шартномасини имзолади. Унда ташқи таҳлика бўлса томонлар бир-бирининг ҳудуди ва ресурсларидан фойдаланиши мумкинлигига урғу берилган.
Хўш, Ўзбекистоннинг кафолати Хонободда тургани ҳолда нега “асрларга татиган” зулмидан қутула бошлагани Россияга эшикларини ланг очиб бермоқда?
Бу Ўзбекистоннинг, унинг халқининг манфаатидан келиб чиқмаган нарса. Бу Каримов режимининг, яна ҳам аниқроғи Каримовнинг шахсий манфаатидан келиб чиққан нарса. Чунки АҚШ Ўзбекистон билан тузган стратегик шериклик шартномасига демократия ва инсон ҳуқуқлари масаласини (Россия билан тузилганда эса бу нарса “эсдан чиқиб” қолган-ЖМ) киритган ва бу йўлда одим ота бошлаган эди.
Ўзбекистон АҚШнинг демократия учун хизмат қиладиган муассасаларини рўйхатга олмайман, деганда АҚШ ўша ҳужжатни ўртага қўйди. Демак, Каримовга АҚШнинг Ўзбекистонни таҳликадан ҳимоя қилиши ёқади ва демократия деган талаби ёқмайди.
Ана шу ёқмаслик унга Сербия, Гуржистондаги воқеаларни эслатади ва натижада ўзига қўшимча кафолат излайди. Зотан 2004 йилнинг 15 июн куни АҚШ Конгрессининг Намояндалар палатасидаги Яқин Шарқ ва Марказий Осиё бўйича қуйи қўмита раиси, республикачи Илеана Рос-Леҳтинен, Ўзбекистонга бағишланган эшитувда Каримов сиёсатига ишора қилиб, “Ўзбекистон террорга қарши урушда яқин ҳамкор бўлишига қарамасдан, тутаётган йўли билан, АҚШни қаттиқ ташвишга солаётган давлатдир” деди.
Мазкур эшитувда ҳатто Ислом Каримов учун энг яхши йўл бу имконини топиб, вазифани топшириб кетиш эканлиги ҳам айтилди. Бундан олдин ҳам ана шундай чақириқлар бўлган. Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотининг Тошкент дабдабаси ана шундан. Шунинг учун бу Саммит ўзбек халқига ҳеч нарса олиб келмади, балки фақат Каримовга ўзини қониқтириш учун ташқи қалқон бўлиб кўринди, деган хулоса чиқариш мумкин.

-7-

САВОЛ:Бугун Ўзбекистон ҳукумати ташқи кучлар манфаатларини тўла англаб етаяптими?(Зокиржон, 2 Июн).