1.Хоинлик ва қаҳрамонлик

Ўзбек зеҳнияти бўйича ўтакетган айёр ва маккор одам тулкига қиёсланади. Ёмон одам ҳақида “Тулки каби тумшуғидан илинди” дейишади ёки “Кўзбўямачи тулки бўлади, халқ ичида кулги бўлади”, деган каби ўнлаб мақоллар бор. Айниқса, бировни ерга урмоқчи бўлишса, “Ит олган тулкидек шумшайганига қаранг”, деб сўкишади.

Америкада эса, тулки ақли ўткирлик, зукколик рамзи. Ҳатто энг катта миллий телевидениелардан бирининг номи Тулки (Fox ТВ) ва бу номдан ифтихор қилишади. Азалдан буни исм софатида ҳам ишлатиб келишади.

Ана шу Fox ТВнинг ҳам ўзбекча, ҳам америкача айтганда, бир тулки бошловчиси бор. Исми шарифи Бил Оралли. Ҳар куни кечқурун соат саккиздан тўққизга қадар экран уники. Унча-бунча демократнинг бу дастурда “бўйра устига” чиқишга юраги бетламайди. Чунки тулки бошловчи бир лаҳазда унинг ёқасини йиртиб, шармандасини чиқариб қўяди. Ҳамма инсон каби у ҳам баъзан ҳақ, баъзан ноҳақ.

Демократлар ундан нафрат қилишади ва рейтинги ошмасин деб дастурини томоша қилишмайди. Муҳофазакорлар уни ақлли тулкимиз деб билишади ва унинг дастурини қочирмасликка уринишади. Менга эса журналист сифатида бу дастур жуда қизиқ ва деярли ҳар куни томоша қиламан.

Кеча ана шу бошловчи Оқ уйнинг, тўғрироғи Жорж Бушнинг собиқ матбуот котиби Скотт Маклелланни “бўйра устига” чақирди. Даҳанаки жанг бошланди׃
-Сен Бушга хиёнат қилдинг!- деди тулки бошловчи.
-Гап Буш ҳақида эмас, ундан ҳам катта нарсалар бор, Америка бор, Америка халқи бор! Демократия, сўз эркинлиги Бушдан анча ва анча юқорида. Мен ана шу қадриятларга хизмат қилиш учун қўлимга қалам олдим.
-Сен Бушга сўз билан суиқасд қилдинг, сўз билан уни яксон этдинг!
-Йўқ! Мен Бушнинг одам сифатидаги томонлари ҳақида эмас, унинг фаолияти ҳақида ёздим.
-Сен Бушни Ироқ уруши, Катрина фалокати, Оқ уйдан рақиблари ҳақидаги махфий маълумотлар матбуотга сизиши ва бошқа масалаларда халқни алдади деб айблаб, унинг сўл қанотдаги душманларига озуқа бердинг. Улар сени ишлатмоқдалар, буни биласанми?
-Мени сен ҳам ишлатишга уринмоқдасан. Лекин мен ўз фикримни, билганларимни ёздим, Америка халқига бор гапни очиқ айтдим.
-Ахир Буш сени ўз командасига олганди, сенга иш берганди, нон берганди…
-Мен гадой эмас эдим… Агар мен керак бўлмаганимда, қўлимдан иш келмаганида у мени командасига олармиди? Садоқатга қараб олганда мана сени олган бўларди. Америкада Бушга энг садоқатли одамлардан бирисан.
-Сен ҳам садоқат ҳақида кўп гапирган эдинг. Ахир Буш одам сифатида ёмон инсон эмас-ку?!
-Мен Бушнинг шахсий томонлари ҳақида эмас, унинг фаолияти ҳақида ёздим деб неча марта айтишим керак!
-Шунча гапни билар экансан, Ироқ масаласида у хато қилган бўлса, нега унинг матбуот котиби сифатида уни ҳимоя қилдинг ва нега ўша пайтда айтмадинг?
-Касб ахлоқи деган нарса бор. Қолаверса, кўп нарсани аста-секин тушундим ва аста-секин ўргандим. Мен ўша пайтда маош олиб вазифа бажардим. Аммо бир кун бажара олмаслик даражасига келдим ва кетдим. Кейин ҳам бу юкни елкамда кўтариб юра олмадим ва Америкага айтишга қарор қилдим.
-Йўқ, сени ноширларинг йўлдан урган. “Агар Бушни ёмонласанг бу китоб кўп сотилади ва сен кўп пул қиласан” дейишган. Китобингни нашр этганлар Бушнинг душмани бўлган Жорж Соросга яқин одамлардир.
-Наҳотки билмасанг? Ахир Бушни мақтаб ёзилган бир неча китобни ҳам шулар нашр этишган…

Хуллас, тулки ютқиза бошлаган бу тортишув қирқ дақиқа давом этганини ҳам билмай қолибман.

Гап қандай китоб борасида деб сўрашингиз табиий. Ҳамма гап ана шунда. Бугун бутун Америка президент Бушнинг собиқ матбуот котиби Скотт Маклелланнинг “Нима бўлганди. Бушнинг Оқ уйидаги ҳаёт ва Вашингтондаги алдов маданияти”деб номланган китобини ўқимоқда. Жумладан мен ҳам.

Қирқ ёшли муаллиф ҳақида гапириб, юқоридаги каби уни “хоин” деган тулкилар бор. Аммо у президент Буш вазифадан кетгандан кейин эмас, балки ҳали мансабда эканида ёзгани уни хоинликда айблаганларнинг ҳандалаги сапча эканини кўрсатади.

Чунки мансабдаги президент ҳақида алдовлар билан мақтаб китоб ёзиш халққа нисбатан хоинликдир! Унинг кирдикорлари ҳақида у ҳали мансабда бўлганида китоб ёзиш эса қаҳрамонлик! Америкада ва дунёда буни кўпчилик яхши билади.