4. Биноси эмас, обрўйи баланд

Бир куни Тошкентдан келган меҳмон билан Вашингтонни айланар эканмиз, у икки гапнинг бирида Оқ уйни кўрмоқчи эканини эслатарди. Ниҳоят Оқ уйнинг ёнига келганимизда, у ажабланиб қолди:

-Бу Салимбойваччанинг уйидан ҳам кичик-ку?

-Салимбойваччанинг уйини кўрганим йўқ, аммо Оқ уй ташқи томондан кичик кўрингани билан, ичкариси жуда катта,-дедим.

Меҳмон менга кулгандек қаради-да:

-Бутун дунёни мана шу каталакдан бошқаришадими, менимча давоми бошқа жойда бўлса керак?-деди.

Мен унга Американи ҳали яхши билмаганимда юз берган бир воқеани айтиб бердим.

Ўшанда ишдан қайтиб, хабарлар дастурини кўриш учун телевизор қулоғини бурадим. Беш-олтита хабардан кейин Синсинати деган шаҳарда ёшлар, аксари қора танлилар намойишга чиқиб, кўчаларда машиналарни ёқиб юборишаётгани, дўконларни ағдар-тўнтар қилишаётгани ва миршабларнинг орасида талафот борлигини айтиб қолди.

Мен бу хабарни кечикиб олишгани учун биринчи бўлиб бермади деб ўйладим ва телевизор олдидан жилмадим.

Хаёлимда президент аллақачон учқичга миниб, ўша томона кетаётган, Оқ уйда фавқулодда ҳолат, ҳамма оёққа турган бўлса керак, деган фикрлар айлана бошлади.

Хабарнинг давомини беришмаётгани эса, фикрларимни яна ҳам чалғита бошлади. Бошқа каналларни қидира бошладим. Кошки каналнинг сони кам бўлса?! Мингга яқин. Орадан ярим соат ўтди ва ҳамма каналларда хабарлар қайтадан бошланди. Яна ўша гап.

Ҳайрон эдим. Худди менинг ҳайронлигимни билгандек, Си-Эн-Эн (CNN) ўша жойдан жонли кўрсатув бошлаб юборди. Кўчаларга миллий гвардиянинг аскарлари олиб чиқилган ва улар қалқонларини пеш қилиб, оломонни бурчакларга сиқиб бормоқдалар. Ҳарбий машиналардан ўқдай отиладиган сув билан одамларни қулата бошлатишди. Исёнчилар ҳам бас келишмасди.

Лекин Оқ уй ҳақида, Президент ҳақида гап йўқ. Яна бир-икки соатдан кейинги хабарларда президентни кўрсатиб қолишди. У чет элдан келган бир меҳмон билан ҳангома қилаётганди. Худди ҳалиги воқеа бошқа бир мамлакатда юз бермоқда, президентнинг эса хабари йўқдек эди.

Кейин ҳам бу воқеа ҳақида президент ёки Оқ уй номидан бир калима сўз айтилмади. Ҳукуматнинг шошилинч мажлислари ўтказилмади. Бирор киши ишдан бўшатилмади.Таниқли шоир чиқиб, бу итваччаларнинг бошини сапчадек узиб ташланг, деб миршаббошига дарс бермади. Ёзувчилар халққа мурожаат қилишмади. Газеталарда огоҳликка даъват ҳақида мақолалар ҳам кўринмади. Ҳамма жойда қўзғолончиларни қоралаш кампанияси бошланиб кетмади.

Фақат баъзи телеканалларда исён қилганлар, уларнинг қариндошлари билан суҳбатлар, исён сабаблари таҳлил қилинарди. Ҳуқуқ-тартибот мутахассислари-олимларнинг бу воқеа юзасидан фикрлари эшитиларди.

Ҳукумат исён қилган бу ёшларнинг қариндош уруғларига босиб ўтказса керак деб ўйлагандим, қаёқда, ҳукуматнинг бу масала билан иши ҳам йўқ эди. Ҳатто маҳаллий ҳукумат ҳам масалани ҳуқуқ соҳасига ҳавола қилиб, шаҳар тозалаш билан овора.

Дарҳақиқат, демократик давлатда вазифалар тақсимланган ва ҳамма ўз ишини бажаради. Юқоридаги каби исёнлар Оқ уйнинг иш рўйхатига кирмаган. Уларни маҳаллий ҳукуматнинг, аниқроғи маҳаллий ҳуқуқ идораларининг ўзи ҳал қилади. Бу уларнинг вазифаси.

Ҳатто шундай ҳолат Оқ уйнинг ёнида ёз берса ҳам, бу билан Вашингтон шаҳри шуғулланади. Президентнинг эса Конституция ва қонунларда белгиланган бошқа вазифалари бор. У ҳамма нарсага бурнини суқмайди, агар суқса, бурнидан ажралиб қолади.

Аслида Оқ уй маҳаллий ҳокимиятнинг ишига деярли аралаша олмайди. Губернаторларни, мерларни партиялар ва аҳоли сайлайди, улар ўз ҳудудида ўз қонун чиқарувчи идораларига ҳам эга. Ўз қоидаларини ўзлари белгилашади. Ўзларини ўзлари бошқаришади. Зотан демократиянинг суврати ва сийрати ҳам мана шунда!

Президент бирор губернатор у ёқда турсин, ҳатто туман раҳбарини ҳам бўшата олмайди. Шунга қарамай Оқ уйнинг ўрни АҚШда ва дунёда жуда баланд. Ҳамманинг орзуси-Оқ уй! Дунёдаги қайси давлатнинг раҳбарида Оқ уйда меҳмон бўлиш орзуси йўқ дейсиз? Американи тинмай ёмонлаб турганининг ҳам юрак тубида Оқ уй деган орзу ётади. Таклиф қилса, эмаклаб бўлсада етиб келади.

Ана шундай, Оқ уйнинг биноси баланд бўлмагани билан қадди, мавқеи, обрўйи баланд. Балки бу баландликнинг сири ҳам ҳаммма ваколатни ўз гарданига олмаганидадир?!

Шу ва бошқа гапларни айтиб берганимдан кейин, тошкентлик меҳмон яна менга кулимсираб қаради-да:

-Йўқ, бизга бунақасига кетмайди,-деди киноя билан.