6. Президентга ишончсизлик

2008 йилнинг 4 март куни АҚШ президенти Жорж Буш (George Bush) ва вице-президент Дик Чейни(Dick Cheney)ни “Конституцияга қарши жиноят қилганликлари” учун қамоққа олиш борасида Вермонт штатининг икки шаҳарчаси- Браттлеборо и Малборода сайлов ўтказилганди.

Вермонт ўзининг либераллиги билан машҳур. Илгари бу ердаги маҳаллий парламент Ироқдаги урушни тўхтатиш ва Буш ҳамда Чейнега ишончсизлик (импечмент) эълон қилиш ҳақида қарор олганди. Бундай ҳол бошқа шаҳарларда ҳам учрайди ва бу оддий халқнинг ўз фикрини эркин ифодалашига бир мисол.

Вермонтдаги воқеага Оқ уй ҳеч қандай муносабат билдирган эмас. Чунки Оқ уйдагилар билишадики, фақат АҚШ конгрессидаги ишончсизлик уларнинг курсиларини қимирлатиши мумкин, холос.

Аммо АҚШ Конгрессида ҳам бир неча йилдирки, бу масала кун тартибига келади ва қўлловчилар оз бўлгани учун унутилиб кетади. Масалан, конгресмен Деннис Кусинич Дик Чейнига ишончсизлик билдириш масаласини икки марта кун тартибига олиб чиқди, аммо дастак топмади. Кимлардир бундай ҳол АҚШнинг обрўйига путур етказади дейишади. Менга қолса, бу АҚШ демократиясиянинг ютуқларидан биридир деган бўлар эдим.

Бундай демократик жараён 1797 йилда Теннеси сенатори Уилям Блант(William Blount)ни қизил танлиларни алдаб, Англияга жосуслик қилди деган айб билан импеч қилишдан бошланган. 1868 йилда Президент Эндру Жонсон (Andrew Johnson) va 1999 йилда Бил Клинтон (Bil Clinton)га ишончизлик билдирилганини эса кўпчилик яхши билади.

Бундан бир неча кун олдин эса, ўша оҳаёлик конгресмен Кусинич президент Бушга ишончсизлик билдириш ҳақида Конгресга резолюция киритди. Президент Буш ва унинг маъмурияти Ироқ масаласида Сенатни алдади ва мутлоқ асоссиз урушни бошлатди деган иддаода конгресмен. Унинг Дик Чейни ҳақидаги таклифи каби бу ҳам бир четда қолиши мумкин. Гап бунда эмас. Гап одамларнинг ҳуқуқлари кафолатланганидадир.

Қолаверса, Оқ уйга келадиган раҳбарларнинг ҳам зеҳниятида бунга тайёрлик борлиги диққатга сазор.

Қани Ўзбекистонда бирор депутат бу масалани кўтарсин-чи? Ёки бир шаҳар кенгаши шундай қарор олсин-чи? Биргина шоир Юсуф Жума президентнинг истеъфосини талаб қилгани учун унинг бошига нелар келганини кўрдик.

Куни кеча АҚШ Олий суди Буш маъмуриятининг талабларини рад этиб, Гуантанамо қамоқхонасида сақланаётган маҳбуслар АҚШ маҳкамаларида адолат излашлари мумкин деган қарор чиқарди. Президент Буш бу ўзига ёқмагани, аммо Олий суднинг ҳукмига риоя этишини айтди.

Диққатга сазовор жойи шундаки, Олий суд аъзоларининг кўпчилигини тайинлаш Бушга ва унинг партиясидан чиққан бошқа президентга тўғри келган. Яъни ўзининг одами бўлишига қарамай қонунни садоқатдан усутун қўйишди.

Демак, Америкадан ва америкаликлардан ўрганадиган кўп нарса бор, ҳали.