Инсоният пайдо бўлибдики, аёл ва эркак можаросидан боши чиқмайди. Матриархал даврида аёллар ов қилган, кетмон чопган, эркаклар уй супуриб, бола боққан.

Аёллар эркакларга уйланган, бола боқишни, кашта тикишни билмаса, уйдан ҳайдаган. Ҳайдалган эркаклар нима қилишни билмай, охири йиғлай-йиғлай ов қилишга, ёввойи ҳайвонларни хонакилаштириб ер ҳайдашга, экин экишга мажбур бўлган.

Амазонкалар жамоаси эркакларни тез-тез ўғирлаб турган.

Кейин патриархал даври бошланган. Матриархаллар қараганки, патриархаллар ов қилиб, экин экиб мазза қилиб яшаяпти, дарҳол бола-чақаларини чирқиратиб етаклаб келиб, уларга тегиб олган, яна эркакни эзиш бошланган.

Ов қилиб кел, экинни сув босиб кетибди, қарамабсан, маккажўхорини ўриб ол ва ҳоказолар деб. Шунинг учун энг катта фожеалар патриархал даврида бошланган.

Эркак табиатан беозор, ҳимоясиз жонивор. Фақат унга қайси томондан минишни билиш керак. Матриархаллар бу санъатни шундай моҳирона эгаллаб олишганки, уларнинг саноатига қойил қолмасдан илож йўқ.

Аёл эркакни ширин сўзи билан жиловлайди, бола билан тўқимлайди, кейин миниб олиб майда орзу-ҳаваслар йўлида умрининг охиригача қўш қўшдиради. Эркак оғзига урилган темир сувлиғини чайнаб, бурнидан нафас олаётганлигидан хурсанд бўлиб қўш-қўшаверади.

Жуда жонига теккани юганни узиб, бошқасига боради. Бошқаси нима қилади? Уям тўқим уриб миниб олади… Шунинг учун даҳолар уйланмаган. Аёллар уларни жиловлаш учун кўп ҳаракат қилган, лекин фойдаси бўлмаган.

Эркак аёлнинг нимасига қизиқади? Тадқиқотчиларнинг кўп йиллик изланишлари шуни кўрсатадики, аёлда эркакни аврайдиган икки нарса бор. Буларнинг бири тил, иккинчиси жағ. Аёл жағи билан эркакни ўсал қилади, тили билан заҳарлайди. Бу фожеанинг олдини олиш учун нималарни ўйлаб топишмади, дейсиз? Аёлнинг жағини ёпиш учун сақич кашф қилинди, тилла тишлар қўйдирилди. Бундан унинг жағи баттарроқ очилиб кетди.

Айтишларича, Бернард Шоуга гўзал раққоса Айсидора Дункан жилов таклиф қилипти.

-Сизнинг ақлингиз ва менинг чиройим билан туғилган бола жуда аломат бўлса керак,-депти аёл.

-Гапингиз тўғри хоним,-депти Бернард Шоу бунга жавобан.-Лекин унга менинг қиёфам-у, сизнинг ақлингиз ўтиб қолса, унда нима бўлади?

Амир Темур ҳазратлари хотин ва жория масаласида зиқналик қилиб ўтирмаганлар. Лекин Сароймулкхонимнинг гапидан чиқмаган.

Надежда Крупская Ленинни Инесса Арманддан тортиб олган. Жаҳон пролетариатининг отаси тиниб-тинчимаганидан кейин уни Горькидаги дала ҳовлисида ётқизиб боққан.

Буни кўрган Сталин айниқса хотин масаласида эҳтиёткор бўлган. У Ленин учун алоҳида “Правда” газетасини чиқазиб турганини сезиб қолган Крупская жанжал кўтарган. Шунда Сталин:

-Замолчи корова, инчае Инесса Арманда объявлю женой мирового пролетариата,-деб уни қўрқитган.

У аёлларнинг маккорликларидан ваҳимага тушиб ўзининг хотинини отишгача етказган, Калинин, Ворошилов, Молотов сингари сафдошларининг хотинларини қамоққа ташлаган. Хотинлар сафдошларини заҳарлаб қўймаслигининг олдини олган. Хотининг тотордан бўлса, тўппа-тўғри жаннатга тушасан, деган гап бор. Албатта, бунга миллатнинг дахли йўқ. Тоторми, чулчитми, нўғойми, барибир хотин. Бу ерда хотин рамзий маънода тотор деб айтилаяпти. Тотор хотин билан яшаганидан кейин эркакка дўзах ҳам жаннатдай бўлиб туюлади.

Хуллас, пошшолар ҳам хотинлар ҳукмидан ташқарида эмас. Клеопатра нечта пошшога теккан бўлса, ҳаммасига ўз хукмини ўтказган, малика Тамара ўз чиройи ва ақл-фаросати билан Гуржистонни қўшни давлатлардан ҳимоя қилган, Елезавета Павел I га тегиб, мамлакатини бошқарган.

Мумтоз Маҳал Ҳумоюн Мирзога давлат ишларини бошқаришда энг яқин маслаҳатчи бўлган.

Она Тереза бутун дунё христианларининг энаси бўлган, Маргарет Тетчер бутун бошли давлат котиби, Индира Ганди бир миллиарддан кўп аҳолиси бўлган давлат раҳбарлиги даражасигача кўтарилган…

Пошшо қилолмаган ишни хотини битиради. Пошшо давлатни, хотини пошшони бошқаради. Чунки пошшо ҳам эркак-да!

Хўш пошшо аёл бўлса-чи? Адашдим, аёл пошшо бўлса-чи? Шундай планлар ҳам йўқ эмас. Лекин унинг эри бўлса бир бало. Бўлмаса яна бир бало. Ҳар ҳолда икки балони бирдан кўрмай ўтиб кетсак деган орзуимиз бор. Аммо ким ҳам орзуига етибдики, биз етайлик!

ЖЎЛМОН.