Таниқли адиб ва сиёсат арбоби Жаҳонгир Муҳаммаднинг адабий-бадиий хазинасидаги асарлари дурдоналари билан танишар экансиз ҳар гал ҳаёт атоқли дунёнинг янги ва янги қирраларини илғай бошлайсиз.Унинг назмдаги зукколиги-ю сўзлар дурдонасини маржонларга териши, насрда эса ўзига хос ўз йўлидаги буюк ижодкор эканига гувоҳ бўласиз.
Келинг, яхшиси ўзингиз унинг "АССАСИН" асари билан танишингда ва биз айтишга уринган фикрларга ишонч ҳосил қилинг.
Жаҳонгир Муҳаммаднинг ижод намунасидан яна бир маржонни ҳукмингизга ҳавола этар эканмиз , адабиёт сарчашмасидан яна бир бор қониқиш ҳосил этишингизга тилакдош бўлиб қоламиз.
Таҳририят.
20 АСРНИНГ ОХИРИ.
Рустам Абдусоли қорининг жавобларидан қониқмади ва саволини қайта
ёзиб, ўтирганлар орқали унга йўллади. Қори одати бўйича дарсдан кейин
саҳобалардан бирининг ҳаёти ҳақида ҳикоя қилар ва вақт қолса,
саволларга жавоб берарди. У Рустамнинг саволини ўқиди:
“Агар Оллоҳ ҳамма нарсани кўриб турган бўлса, бечораларнинг қонини ичаётган милитсияни нега жазоламайди?”
Абдусоли қорининг юзи тунлашди. Аммо жаҳли чиққанини билдирмади. У сал
нарсага қизиб кетмайдиган, заковатли одам бўлсада, бу сафар жаҳлини
яширмади:
-Бу савол кеча ҳам берилган эди. Овоз чиқариб ўқимагандим. Олдинги кун
ҳам берилганди ва унда ҳам ўқимасдан жавоб билан кифоялангандим. Такрор
айтаман. Аллоҳ зулмни ҳаром қилган ва бу ҳақда пайғамбаримиз(с.а.в.)
орқали бизга етиб келган ҳадислар бор. Зулм қилганлар зулм топадилар,
ажрдан маҳрум бўладилар. Биз вақтимизни мана шундай нарёғи аниқ бўлган
бу ёғи эса ширкка олиб борадиган саволларга сарфласак, кўп нарсани
ўрганмай қоламиз. Иймонни, эътиқодни мустаҳкамланг, ҳамма нарса ўзи аён
бўлиб қолади. Бунинг устига деворнинг ҳам қулоғи бор,-деди.
Қачонгача деворнинг қулоғидан қўрқамиз?, деб ўйлади Рустам.
Худди унинг фикрини ўқиб олгандек, Абдусоли қори қўшимча қилди:
-Мана бунинг натижасида, биродарлар, бизнинг диёримизда Исломнинг
асосий саҳиҳ ҳадисларини билмаслик вужудга келди. Такрор айтаман, бу
нарса ўз-ўзидан вужудга келиб қолгани йўқ. Ажойиб бир уламоларнинг қатл
қилиниб, йўқотиб ташланишлиги натижасида вужудга келди. Аллоҳ субҳоноҳу
таолонинг раҳмати бўлсин шу шаҳид бўлган, аши уламоларга. Биз бугун
ўтганлардан сабоқ олайлик. Кўр кўз билан эмас, очиқ кўз билан юрайлик!
“Домла мени кўр деяптилар. Демак, ҳали кўп нарсани билмайди деяптилар.
Билмаслигим мумкин, аммо ана шу билмаганларимга қаердан жавоб топай?
Нега Худо синов учун бизни танлади? Шундай деса, “Биз унинг севган
бандалари, у севган бандаларини синайди” дейдилар. Лекин адолатчи? Ким
адолат ўрнатади? Агар Худо адолат ўрнатишни бизнинг ўзимизга ташлаб
қўйган бўлса, нега девордан қўрқишимиз, нега ўзимизни кўр деб фараз
қилишимиз керак?”
Рустам калласига келган фикрлардан чўчиб кетди. Йўқ, уни фикрлар уйқусидан уйғотган қорининг сўзлари эди.
-Ширкка йўл берманг. Мана, бир подшоҳни олиб кўринг. У кўп нарсани, кўп
жиноятчиларни авф этиши мумкин. Аммо ўзига ғалаён қилганни ҳеч
кечирмайди. Ширк Аллоҳ субҳоноҳу таоллога ғалаён қилишдир. Бу
кечирилмайди. Шунинг учун ҳам Аллоҳ субҳоноҳу таолло ғаюрдир. Биласиз,
Саад разияллоҳу анҳу ниҳоятда ғаюр саҳобалардан эди. Унга бир куни
савол беришади:
-Мабодо оилангиз билан бир ажнабий эркакни топиб олсангиз, нима қиласиз?
-Агар улар бирга ўтирган бўлсалар қатл қиламан,-деб жавоб бердилар.
Шунда саҳобалар “Сааднинг ғайратини қаранглар” деганларида
Пайғамбаримиз (с.а.в.) “Саад ғаюр. Ман ундан ҳам ғаюрман, Аллоҳ эса
мандан ҳам ғаюр. Шунинг учун бузуқ ишларни бандаларининг ўртасида ҳаром
қилди”, дедилар. Яъни Аллоҳга ғалаён қилиш бу ниҳоят даражада катта
гуноҳдир. Шунинг учун ҳам Аллоҳ кечирмайди буни.
Бу Рустамга оғир ботди. У шу билан Абдусоли қорининг дарсларига
қатнамай қўйди. У илгари қори ҳақида кўп эшитган ва жавобсиз саволларга
фақат шу ердагина жавоб топиши мумкинлигига ишониб, қўшни вилоятдан бу
ерга келиб, ижарада яшаётган эди.
Рустамнинг отаси Қорабой ака Совет даври тугаб бораётган йилларда
мухолифатнинг кўзга кўринган намояндаси эди. Аввал Ўзбек тили давлат
тили бўлсин, дея курашди. Кейин табиатни асрайлик, дея югурди.
Мустақиллик шамоли эса бошлаганда адолатли бир давлат қуриш учун
курашди. Аммо у мухолифатдагилар билан келиша олмади. Бир куни уйига
дўстлари келганда Рустам ҳам суҳбатга қулоқ тутди.
-Кўзларингизни очинглар,-деди Қорабой ака,-МХХ орамизга жосусларни
тиқиб ташлаган. Ким билади, шу ерда ҳам биттамиз айғоқчи бўлишимиз
мумкин.
Қорабой аканинг дўстлари хафа бўлишди.
-Боримиз шу, биримиз айғоқчи, биримиз-жосус, биримиз-иғвогар, яна
биримиз-туҳматчи, лекин ким бўлсак ҳам бугун бирлашмасак, тасодифан
мустақил бўлган давлатимиз мафиянинг қўлига ўтиб кетади,-деди улардан
бири.
-Агар биз ҳам сиз айтган каби одамлар бўлсак, мафиядан нима фарқимиз
бор, ёки ҳокимият учун икки мафия ўртасида жанг бўладими?-дея кесатди
яна бири.
-Балки мен хато гапирдим, ёки фикримни тўғри ифодалай олмадим, лекин
ҳушёр бўлишимиз керак, ҳар кимга ҳам ишонмаслигимиз зарур, ҳар бир янги
одам ким эканлигини текшириб чиқишимиз шарт,-деди Қорабой ака.
-Бу аҳволда Сталиндан, бериячилардан фарқимиз қолмайдику!
Охири улар даҳанаки жангга боришди. Кейин улардан бири отасининг ёқасидан олди ва уни хоинликда айблади ҳамда:
-Тупурдим дастурхонингга,-дея ўрнидан туриб кетди.
Шундан кейин қолганлар ҳам отасини камситиб чиқиб кетдилар. Қорабой ака
узоқ вақт қимирламай ўтирди. Рустам аввалига отасини таҳқирлаган бу
одамларга камситиш қанақа бўлишини кўрсатиб қўймоқчи бўлди. Аммо
ҳаммалари катта одамлар ва доим тортишиб, кейин яна ярашиб кетишларини
билгани учун ўзини босди.
Отаси юрагини ғижимлаб ўтирарди. Бир пайт:
-Болам, “Тез ёрдам” чақирмасанг бўлмаяпти,- деди.
У касалхонада анча ётди. Дўстлари келиб, унинг кўнглини олган бўлдилар.
Аммо Рустам уларни ёмон кўриб қолди. Бунинг устига отаси яримжон
инсонга аланди. Олдинги шижоатдан асар ҳам йўқ эди. Рустам маҳалла
куйга чиқса, отасининг айғочи эканлиги, дўстларини мелисага сотиб
тургани, шунинг учун четлаб қўйишгани каби туҳмат гапларни эшитиб
қоларди. Демак, отам ҳам эшитаяпти бу гапларни ва шундан эзилаяпти, деб
ўйларди.
Оила катта бўлмаса ҳам ташвиши катта эди. Ҳукумат ҳамма нарсани купонга
боғлаб қўйганди. Дўконга вақтида борсангиз нарса келмаган бўлади, кейин
борсангиз вақт ўтган бўлади. Шу боис одамларга қўшилиб ҳар куни
навбатда пойлашга тўғри келарди. Шу орада ҳукумат пул ўйинлари қилиб,
жамғармалардаги у-бу нарсани ҳам бир парча қоғозга айлантириб юборди.
Қорабой ака мухолифат ишларидан четга чиқиб қолиб жуда эзилди. Бир куни
ҳовлини гаровга қўйиб, қарз олди ва ёнига икки ўғлини олиб, қўшни
мамлакатларга у-бу нарса келтириб сота бошлади. Мухолифатчидан
савдогарга айланди. Ишлари юришди. Тадбиркорлик қилмоқчи бўлди. Бориб
гаплашиб, бозордан бир жой топди. У ерда бир дўкон солишди. Онаси
дўконда ўтирар, улар эса мол қидириб кетишарди.
Кейин Рустам қўшни Қирғизистон, Қозоғистонга қатнаб турса, отаси касал
ҳолига Туркия, Араб Амирликларига бориб келиб турди. Дўкон катталашиб
кетди. Одамлар унинг “жосус”лигини ҳам унутиб юборишди. Энди ҳамма
Қорабой акани ҳурмат қиларди. Маҳаллада тўй ёки бир маросим бўлса,
унинг маслаҳатини олишарди. Кимдир қарз сўраган, кимдир ошга чақирган…
Хуллас, Қорабой аканинг гапи билан айтганда “Бойнинг оёғини ялайдиган
давр” бошланганди.
Бир кун мухолифатдаги эски дўстлари келиб, ёрдам сўрашди.
-Бераман, нега бермас эканман, халқимизнинг истиқлоли учун ҳамма
пулимни ҳам бераман, лекин қаерга кетгани ҳақида менга ҳисоб
берасизлар,-деди Қорабой ака.
Бу гап эски дўстларига ёқмади.
-Кейин у ҳужжатни МХХда ўқиймизми?-деди улардан бири киноя билан.
-Бу нима деганинг?-Қорабой аканинг жаҳли чиқди.
-Агар сен МХХга ишламаганингда ишинг шундай ривожланиб кетмаслигини,
ўзинг чет элларга бориб-келолмаслигингни ахмоқ ҳам билади,-деди улардан
бири.-Биз аслида ёрдам сўраб эмас, ҳов уйингда айтган гапларинг иғво
эканлигини юзингга айтиш учун келгандик.
Рустам бозорга яқин мачитга қатнаб қолганди. Намоздан кейин эса, Узоқ
Шарқ санъати дея ҳар турли курашлар, уришиш йўлларини ўрганадиган
тўгаракка ҳам ёзилганди. Шу боис унча-бунча одамга кучи етар эди.
Отасининг собиқ дўстларини бир зумда дўкондан ташқарига чиқариб қўйди.
Эртасига дўконни “ОБХСС” деган бало босди. Бу милитсиянинг Совет
даврида ҳамма ёққа даҳшат солган сотсиалистик мулкни қўриқлаш бўлими
эди. Ўзбекистон мустақил бўлганига қарамай ҳали бу бошқарма “ҳақ”ини
териб юрарди. Бу расмий қоидага айланганди. “Ҳақ” бермаган дўкончи
мол-мулки билан йўқолиб кетарди. Отаси бермайман, дер эди, аммо вақти
келганда бошини эгиб “Рустам, об чиқиб бер, падарига лаънат!” дер эди.
Шу зайл улардан ҳам ойма-ой “ҳақ” олиб туришарди. Яна буни ўзларига
эмас, теппадагилар учун теришаётганларини албатта, қистириб ўтишарди.
Ўша “ҳақ” терадиганлардан бири Рустамнинг қулоғига:
-Ташаббус биздан эмас, ана улардан чиқди,-дея МХХчиларни кўрсатди.
Отасини МХХчилар олиб кетишди. Рустамни эса милитсия идорасига олиб боришди. (Давом этади)
