Жаҳонгир МУҲАММАД
АСАССИН
Тарихий-Замонавий Роман
ИККИНЧИ БОБ
Таниқли
адиб ва сиёсат арбоби Жаҳонгир Муҳаммаднинг адабий-бадиий хазинасидаги
асарлари дурдоналари билан танишар экансиз ҳар гал ҳаёт атоқли
дунёнинг янги ва янги қирраларини илғай бошлайсиз.Унинг назмдаги
зукколиги-ю сўзлар дурдонасини маржонларга териши, насрда эса ўзига хос
ўз йўлидаги буюк ижодкор эканига гувоҳ бўласиз.
Келинг, яхшиси ўзингиз унинг "АССАСИН" асари билан танишингда ва биз айтишга уринган фикрларга ишонч ҳосил қилинг.
Жаҳонгир
Муҳаммаднинг ижод намунасидан яна бир маржонни ҳукмингизга ҳавола этар
эканмиз , адабиёт сарчашмасидан яна бир бор қониқиш ҳосил этишингизга
тилакдош бўлиб қоламиз.
Таҳририят.
20 АСРНИНГ ОХИРИ
Қорабой ака ичида бўлган машина МХХ вилоят бошқармасининг темир
дарвозаси ёнига келганда, худди уни кутиб турган каби дарвоза дарҳол
ланг очилди ва машина ғиззиллаганча ичкарига кириб кетди. Қорабой акани
зах бир хонага олиб киришди. Қўлига солинган кишанни ечмасдан ташлаб
кетишди. У нима юз берганини оз бўлсада тушунган эди.
Мухолифатнинг орасида юрган айғоқчиларни аниқлаган ва бошқаларни эҳтиёт
бўлишга даъват қилгандаёқ бошига шундай кун келишини тахмин қилганди.
Аммо унутишди. Ҳар ҳолда ўша кезда юз берган юрак хуружи уни асраб
қолди. Мана энди кечаги воқеадан кейин яна уларнинг кўзига тикандек
санчилдим, шекилли?! Бир-икки пўписа қилиб, қўйиб юборишса керак?
Ғалвирга илинадиган бирор нарса тополмасликлари аниқ. Кейинги йилларда
мухолифатга ҳам қўшилганим йўқ. Дарвоқе улар қамоққа олинганимни
эшитишган ва дунёга жар солаётган бўлсалар керак? Нима бўлганда ҳам
илгари бирга эдик-ку?! Буни эшитиб қолган Тошкент “Қўйиб юборларинг,
яна битта бош оғриғини нима қиламиз” дейиши мумкин, деб ўйларди у.
Нима учундир кўнгли хотиржам эди. Уйини босганларида юраги бир ўйнаб
кетди, аммо кейин ўзини ушлаб олди. Юраги жойидан қўзғалиб бўғзида
“гуп”-“гуп” ураётганини назарда тутмаганда аҳволи унчалик ёмон эмас эди.
У хонага разм солди. Эшикка қарши томонда теппада бир туйнук бор. Жуда
қалин темир панжара ўрнатилган ва устидан яна симтўр тортилган.
Ташқаридаги дарахтнинг бир шохини аранг кўрса бўларди. Шундан тахмин
қилдики, бу жой ертўла экан. Демак, машина бинонинг остига кириб
келаркан-да!
Девор бетон ва нам тортган. Шу боис хонанинг ҳавоси қўланса эди. Ўтирадиган, ётадиган жой йўқ. Ҳожатга қаерга борар экан?
У хаёлларга ғарқ бўлиб кетди. Ишқилиб, Рустамга тегмасинлар.
Аммо шу ўғлидан умиди жуда катта. Туғилганидан шу кунга қадар ҳеч озор
бермади. Эсини танибдики, отасининг дўсти. Мактабда яхши ўқиди.
Саккизинчи синфдалигидаёқ шаҳар, вилоят олимпиадаларида ғолиб чиқиб,
кейин республикада ҳам адабиёт синовида учинчи бўлди. Унча-бунча шеър
ҳам ёзарди. Аммо бир муддат сиёсатга қизиқиб кетди. Бунга балки мен
сабабчи бўлгандирман? Балки Ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш учун
курашган пайтларимиз уни сиёсат дунёсига бошладимикан? Кўп ташкилотчи
эмас, аммо одамларни индамай эшитишни яхши кўрарди. Кейин шундан хулоса
чиқарарди. Хулосалари ўзи каби ўктам. Бир кун:
-Болам, яхши ўқисанг келажакда Ташқи ишлар вазири бўлишинг мумкин,-деди Қорабой ака унга.
-Нега энди айнан Ташқи ишлар вазири,- деб сўради Рустам.
-Мамлакатни дунёга танитадиган одам Ташқи ишлар вазирида,-деб жавоб қилди у.
-Баъзан мамлакатни оддий бир ишбилармон ҳам дунёга танитиши мумкин…
Жуда қизиқ, ҳамма ёшлар касб танлашда баланд дорга осилсалар Рустам
олийгоҳга боришни истамасди, орзуси ишбилармон бўлиш эди. Лекин Қорабой
аканинг мажбурлашидан кейин инстутга ҳужжатларини топширди. Иншодан
хурсанд бўлиб қайтди. “Жуда яхши билган мавзу тушди. Боплаб ёздим”, деб
келганди, аммо йиқитишди. Қорабой ака ректорнинг ёнига борди.
-Бу бола республика олимпиадасида ғолиб чиқиб, қандай қилиб сизлардан ўтолмаслиги мумкин?-деди у ректорга.
-Шу болангизни ўқитиш ниятингиз бор экан, олдинроқ келиш керак эди.
Янаги йилга ҳаракатни эртароқ бошланг, биламиз иқтисодий қийинчилик
мавжуд, шу боис ҳозирдан ҳаракат қилиб борсангиз ўша кезда оғир
тушмайди! Бировни ўртага аралаштириб юрманг, тўппа тўғри ўзимга келинг,
ўзим ўғлингизни ўқитиб бераман!-деди ректор.
Шундан кейин Рустамнинг кўнгли чўкиб қолди. Адолат анқонинг уруғи экан,
деган хулосага бориб қолганди. Кейин яна тадбиркорлик ҳақида гапириб
юрди. Бир иш қилайлик, дер эди. Пулни яхши кўриб қолдими деса, йўқ,
пулга ҳам меҳри унчалик эмас.
Қорабой ака касал бўлиб ётиб қолган кезлар фақат шуни эслади. Меҳр
қўйган ўғлимни ўқишга кирита олмадим, энди мустақил бўлдик, Совет
давридаги порахўрликлар қолиб кетди, деб ўйлаган эди. Қараса янада очиқ
бўлибди. Ректорнинг ўзи уялмай шаъма қилиб турибди. Ўғлининг орзуси
ушалиши учун нима қилиш кераклигини ўйлади. Ҳақиқатдан ҳам дарахт ўзи
ёқтирган жойда ўсади деганлари тўғри экан. Иш бошлашлари билан Рустам
яйраб кетди ва тезда тадбиркор бўлиб кўзга ташланди. Ман энди эски
дўстларимга қизиққонлик қилиб, унинг йўлини тўсмасам бўлгани эди…
Шу пайт эшик очилиб унинг хаёли бўлинди. Икки ўзбек йигити уни юқорига
бошлашди. У Совет даврида КГБ ҳақида ўйлаганда фақат кўз олдига
бадбашара уруслар келар эди. Ҳозир уни олиб бораётгалар эса, келишган,
истараси иссиқ ўзбек йигитлари эди. Уларнинг ўқимишли эканликлари ҳам
юзларидан билиниб турибди. Ўзимиздан ҳам чиқар экан-ку, деган бир ғурур
ҳам кўнглининг бир четини қитиқлаб ўтди.
Уни бир хонага олиб киришди. У ерда яна икки киши кутаётган экан.
Кузатиб келганларга жавоб беришди ва Қорабой аканинг қўлини ечиб унга
сув узатишди:
-Энди гап бундай, оқсоқол,-деди улардан бири.-Агар қилган ҳамма
ишларингизга дарҳол иқрор бўлиб, биз айтган таклифларни қабул қилиб
мана бу қоғозни имзоласангиз иш осон кечади. Сиз ҳам қийналмайсиз, биз
ҳам. Бу сафар ади-бади айтиб ўтиришга, сизни синдириш учун ҳафталар
сарфлашга вақтимиз йўқ. Сизни тузоққа биз илинтирган эмас, ўзингиз
илиндингиз. Хуллас 24 соат вақтимиз бор,-деди улардан бири эшик томон
юрар экан.
-Ҳали соқол қўйганим йўғ-ку, қаёқдан оқсоқол бўламан,-деди у ҳазил
аралаш,- кейин нима иш қилибманки, ундан бўйин товласам. Қанақа тузоққа
илинибман, бундай очиқ гапирмайсизларми?
-Соқол қўйганингизда-ку ишимиз анча осон кечган ва сизни олдинроқ
таниган бўлардик, аммо бесоқол бўлиб юрганлардан чўчиш керак экан,-
деди чиқиб кетишга шайланган одам.
Энди бу Қорабой аканинг ҳамиятига тегди. Бунинг устига улар унга
эътибор қилмасдан русчлаб гаплаша бошладилар. Кейин унга ҳам русча
муомала қила бошладилар.
-Ҳов барака топгурлар, биз мустақилмиз, энди она тилида гаплашаверайлик,-деди у.
-Мана кўрдингизми, биринчи қилмишингизни ўзингиз ҳам тан олиб турибсиз.
Конститутсиямизда ёзиб қўйилган, миллатлараро фитна уйғотиш бу жиноят.
Биласизми, фақат шунинг ўзи учун бўйнингизга 15 йилни осишимиз мумкин.
Нима ишингиз бор одамлар қайси тилда гаплашадилар?
-Ҳа, энди…
Кўринишидан мансаби каттароқ бўлган ҳалиги киши русчалаб “Тезлаштир!”
деди-да чиқиб кетди ва уни кузатиб қолган йигит бирдан жиддий қиёфага
кириб;
-Москвага нимага борган эдингиз,-деди.
-Иш минан..
-Туркияга-чи?
-Иш минан-да, ука, мен бекордан-бекорга бораман-ми?
-Хўп, шу ерда тўхтаб туринг. Мен жавобларингизни мана бу ерга ёзиб
боришим керак. Демак,, Москвага ва Туркияга борганингизга ва бекордан
бормаганингизга иқрор бўлдингиз. Ана шундай ҳамкорлик давом этса, бу
ишни тез битирамиз-, деди у Қорабой акага захарханда жулмайиб. Кейин
савол-жавоб бирдан кескин тус олиб, “қизиб” кетди.
-Москвада ким билан учрашдингиз?
-Ҳеч ким билан…
-Чўпчакни четга қўйиб турамиз. Шундай катта шаҳарда ҳеч ким билан учрашмай келдингизми-а?
-Ҳа, энди бир икки одам билан олди бердимиз бор, шулар билан учрашдим.
-Қаерда Подмосковеда-ми?
-Қаерда?
-Тўғри-я, у ерга бормасангиз ҳам иш ўзи битиб кетаверади. Лекин Камолов билан нега учрашдингиз?
-Қанақа Камолов? Бундай тушунтириброқ гапиринг. Ёки биров билан алмаштираяпсизми?
-Камолов Вячеслав Мухторович, ҳали яқингача Ўзбекистон Ички ишлар вазири эди. Нима билмайсизми?
-Биламан, Москвага кетиб қопти деб эшитгандим.
-У билан учрашиб, нималарни гаплашганингизни биласизми?
-Йуқ, билмайман.
-Ҳм, Аҳмаджон Одиловни биласизми?
-Эшитганман…
-Унинг “Амир Темур” партиясини-чи?
-Шунақа партия бор эканми?
-Шу партиянинг вилоят раҳбарлигига сизни тавсия қилишганини ҳам билмайсизми? Усмонов билан нега учрашган эдингиз?
-У билан илгаридан танишлигим бор. Ишбилармонлар учун банк очамиз деган таклифни айтганди, шуни гаплашгандим.
-Анвар Тилланазаровни танийсизми?
-Ҳалиги қўшиқчими?. “Анварбанк”…
-Ҳа, баракалла, қўшиқчи эди, Тошкентдаги Ачавот маҳалласидан чиққан. У очган банкка нега борган эдингиз?
-У ишбилармонларга қарз беради деб боргандим, аммо ўзи билан учраша олмадим.
-Мана бу суратдагини яхшилаб таниб олинг!
-Бу йигитни биламан, “қорачадан келган қўшиқчи” деган лақаби ҳам бор.
-Ҳа, яшшанг, “лўли” десангизчи, нима энди ватанимиз тақдири лўлиларга қолдими?
-Ўзингиз боя миллат масаласини гапираётган эдингиз-ку!
-Улар миллат эмас, уларга Совет даврида ҳам статус берилмаган, наҳотки
шуни ҳам билмасангиз. Бўпти, мана бу Аҳмаджон Одиловнинг Тошкентдаги
уйи. Ички ишлар вазирлиги биносининг орқасида. Шу ерда Анвар
Тилланазаров билан учрашгансиз.
-У ерга борган бўлмасам..
-Яхшилаб эслаб қолинг, у ерга Адлия вазирлигида ишлаб турган Ҳасан
Ғозиев деган одам билан бирга боргансиз. Мана расми. Пакана, семиз
одам. Илгари Аҳмаджон Одиловнинг юристи бўлган. Кейин Москвада СССР
мафиясининг ҳисобчиси, ҳозир Тошкентда, Оқтепада яшайди. Камолов билан
яқин ошна бўлган.
Эртага Тошкентга борганда балки учрашиб ҳам қоларсиз. У киши билан
учрашсангиз нима десалар “Хўп” денг. Ҳозир мамлакатнинг жилови у
кишининг қўлида. Агар телефонни олиб “Зокир, ана у болани қўйиб юбор!”
десалар бас, ўғлингиз милитсиядан чиқиб кетади. Бошқа одамнинг кучи
етмайди. Ҳозир Зокиржон акамиз, коттаконнинг энг ишонган одами.
Ҳақиқатдан ҳам ишонса бўладиган, ўғил бола у киши!
Терговчи шундай дер экан, нима учундир кўзининг қири билан атрофга ва
теппага қараб қўйди. Қорабой ака эса “ўғил” сўзини эшитиб яна Рустам
ёдига тушди ва׃
-Ўғлим милитсияда деб ким айтди сизга?-деди.
-Мана мен айтдим, ўғлингиз, Рустамжон қаршидаги милитсия биносида, сайраб утирибди, ҳозир.
Қорабой ака унга ишонмади. Ҳали, боя ўғли ҳовлисида эди. Уни бу ерга
олиб келишгандан бери орадан кўп вақт ўтган эмас. Бунинг устига уни
милитсияга олиб боришган, сўроқ қилаётган бўлсалар бу қаёқдан билади?
Лекин барибир юраги чўкиб кетди. Аммо терговчи унга ўйлаш учун фурсат
бермаётганди.
-Демак, Камолов билан Москвага борганда учрашиб, мамлакатимиз раҳбарини ўлдиришни гаплашдингиз…
Қорабой ака ўрнидан туриб кетди.
-Сен манга нима деб туҳмат қилаяпсан? Бунақа ҳазил- пазилингни менга
қилма, бошқа гапинг бўлса сўрагин ва мени уйимга олиб бориб қўйгин,
шомга кечикиб қоламан…
-Мана бу сирни ҳам ўзингиз очдингиз, соқол қўймаган бўлсангиз ҳам шомни
вақтида ўқишни биласиз. Санлар икки юзлик одам, ҳали мени сенсирайдиган
бўлдингми, биқинингдан дарча очиб қўяман, мана бундай қилиб,- у Қорабой
акани бир нихтаб жойига ўтқизиб қўйди.- Қани айтчи, биз кимни
мухолифатга аралаштириб қўйдик? Мард бўлсанг отини айта оласанми? Ёки
шундай тахмин қилиб гап сотиб юрибсанми? Аралашган бўлса нима қипти?
“Тавба”, “Ислом лашкарлари” ва яна қанча бало-баттар ташкилотлар тузиб,
Ислом давлати қуришларингга йўл қўйиб беришимиз керак-ми? Бу
хаёлларингиз хом. Кичкина ўғлингиз Отабек мухолифат ва исломчиларга
қўшилиб, бир қизни зўрлашганидан хабаримиз йўқ деб ўйлайсизми?
Қорабой ака гап жуда жиддийлашиб кетаётганидан ташвишга тушди,
тўғрироғи қўрқиб кетди, оёқлари, қўллари қалтирай бошлади. Туҳмат
устига туҳмат, зарба устига зарба одамни тентак қилиб қўяр экан. Бу
аблаҳларга нима керак ўзи? Нега бу қадар туҳмат қилаяпти? Мен кичкина
бир одам бўлсам, қаердаги ҳеч ким билмаган гапларга қандай қилиб
аралашаман? У терговчининг ҳозир яна бир бўҳтон тоши отишидан чўчиб,
қуриб қолган лабини тили билан ҳўллаб олди-да:
-Ука, сиз каби ўғлим бор, шунинг учун билмасдан сенсираган бўлсам
кўнгилга олманг, шунинг учун ота гўри қозихонами, мана сиз ҳам мени
сенсирадингиз, тенг бўлдик,-деди ёлворган оҳангда.
-Сиз мени ўзингизга тенглаштирманг. Тенг-тенги билан, тезак қопи билан,
деган гап бор. Ўғлингиз Отабекка келсак, у ҳам нариги хонада сўроқ
бераяпти.
-Унга нима дейсизлар, нима гапларинг бўлса мана мендан сўранглар. Уни
синдирманглар, у мамлакатга раҳбар бўладиган суроби бор. Бу йил
Тошкентга бориб дорилфунунга кирмоқчи. Туҳмат қилманглар унга, жон ука!
-Ҳа, яшанг, демак, президентни ўлдиртириб ўз уғлингизни олдингга сурмоқ режаларингиз бор эканда-а?
-Ука гапимдан гап топиб ҳазил қилаяпсизми. Аскияга ҳам уста кўринасиз.
Бизни нега бу ерга олиб келдиларинг. Агар у бу нарса керак бўлса, ана
бутун топганим сизларники!
-Нима, сиз менга пора таклиф қилаяпсизми? Мен виждонимни ҳаром пулга
сотадиган одам эмасман. Мен сизга ўхшаб паст кетмайман. Мен ҳаётимни шу
ҳукуматим, шу мамлакатим, шу юртбошимга тикканман. Манга улар бераётган
пул етиб ортади. Сизга эса пора таклиф қилганлик айбини ҳам тиркайман.
Наҳотки дунё бир зумда тескари айланиб кетди? Худди тушдаги каби
воқеадан воқеага учиб ўтаётган ва ҳатто нима бўлаётганини эсда
сақлолмаётган эди. Аммо булар нимадир исташмоқда деб ўйлади ва
ташаббусни қўлга олмоқчи бўлди:
-Қани санксияларинг борми ўзи? Нега мани қамайсанлар?!-дея додлади.
-Санксияни уйингизга борганда кўрсатишмадими, ўша ерда сўраш керак эди.
Бу ер эса санксиядан кейинги қарор ёзиладиган жой. Энди гап бундай
эртага сизни Тошканга олиб борамиз, бугун мен сизга айтадиган гапларни
ҳаммасини ўша ерда бўйинга оласиз ва кейин президентимиз авф
чиқарганларида қўйиб юборамиз сизни.
-Э, нималар деяпсиз. Сизлар хато иш қилиб қўйганга ўхшайсизлар, адашиб
бошқа одамни ушлаб келган кўринасизлар,-деди Қорабой ака яна баланд
овозда.
-Ўпкани босиб олинг. Биз адашганимиз йўқ. Бизга керакли одам сиз
бўласиз. Ўша Камолов Москва КГБсида ишлаяпти ҳозир. Бир гуруҳ одамларни
Подмосковеда машқдан ўтказиб, президентимизни ўлдириш учун
тайёрламоқда. Бунга мухолифат ҳам, исломчилар ҳам, ишбилармонлар ҳам
аралашган билдингиз-ми? Биз бу ишни тўхтатишимиз керак. Яъни
Камоловнинг орқасига тепишимиз зарур. Мен сизга қаерга борганингиз ва
Камоловга бу ердан қандай хат олиб борганингиз, ким бериб юборгани ва
бошқа маълумотларни айтаман, сиз бу гапларни Тошкентда ва керак бўлса
Москвада такрорласангиз бас, ватан тарихи учун улкан хизмат қилган
бўласиз.
-Йўқ, сизлар адашган, мен унақа одам эмас…
-Биз йўқ деганларнинг кўпини кўрганмиз. Бутилкани устига ўтиргандан
кейиин мўмин қобил бўлиб қолишади,-деди терговчи тортмасини очаркан.
-Мени қўрқитманг, мен сиз айтган одам эмас,-деди Қорабой ака яна товушини кўтариб.
-Бўлмаса, бироз ишонтиришга тўғри келади.
Терговчи Қорабой ака томонга ўтдида уни ўрнидан турғазиб икки оёғининг
орасига бир тепди. Қорабой аканинг нафаси ичига тушиб, ҳатто “уҳ” ҳам
дея олмай ўтириб қолди. Терговчи кейин тортмасидан битта ароқ шишасини
олди-да ерга қўйди. Иккинчи ҳаракат мана шуни устига орқангиз билан
ўтқазиш бўлади. Бу ҳазил эмас. Мана кўринг!- дея у видеотасмани ишга
солди. У ерда бир ёш йигитни шишанинг устига ўтқазишганидаги даҳшатли
манзара тасвирга олинган экан. Қорабой аканинг юраги ўйнаб кетди. Лаби
қуриди. Тили бориб, комига ёпишди. Бу не кўргилик?! Шу ёшга етиб бундай
шармандагарчиликни яшайманми энди?! Биз мустақил бўлиб аллақачондан
шунақа ишлар бошланиб кетган бўлса эртага нима бўлади?!
-Укажон, сиз ҳам уйланган бўлсангиз керак, бола чақангиз бордир,
ота-онангиз бордир, суриштириб келса балки қариндош чиқиб қоларамиз,
қўйинг энди шу гапларни,-деди у аранг.
-Қўямиз, лекин сиз олдин мана бунга қўл қўйинг,-деди терговчи.
-Бу нима?
-Ҳозир сизга айтганларимиз, қўл қўйганингиздан кейин қолганини айтаман.
-Билмаган, қилмаган ишга қандай қилиб қўл қўйиш мумкин?
-Агар бундан қўрқсангиз алтернатив вариант бор. Нариги хонада хотинингизни тергов қилишаяпти. Юринг кўрсатаман.
Қорабой аканинг ичидан бир нарса узилиб кетгандек бўлди. Йўқ, бу
алдаяпти. Агар уларни ҳам олиб келишганда битта машинга солиб келтирган
бўлардилар. Худди унинг фикрини уқиб тургандек, терговчи жавоб қилди;
-Сиз кўнмаслигингиз мумкин дея орқадан олиб келдик,-у шундай деб қўшни
хонанинг эшигини очди. У ерда хотини ўтирган ва унинг ёнида ҳам шиша
турганди. Хотини Қорабой акани кўриши билан йиғлаб юборди. Аммо
терговчи эшикни ёпди ва Қорабой акага:
-Агар рози бўлмасангиз, мана шу ерда кўзингизни олдида биз иккаламиз хотинингизни зўрлаймиз,-деди.
У шундай деб қўшни хонадаги йигитга:
-Бошидаги рўмолини олиб от! Ечинтир ва бу ёқа олиб кел!-деди.
Қорабой аканинг қони майнасига чиқиб кетди. Жон ҳолатда терговчининг
башарасига қараб мушт туширди. Аммо терговчи худди шуни кутиб турган
эканми, унинг қўлини айланириб юборган эди, Қорабой ака коридорнинг
деворига бориб урилди.
-Ҳали сенми кўнмайдиган тўнғиз, сени булбул қилиб қўяман,-дея у Қорабой аканинг ёқасидан тортиб ичкарига олиб кирди.
Кейин бир-икки муштлаб бурчакка итариб юбордида қўшни хонадаги йигитга бақирди:
-Хотинини ечинтириб бу ерга олиб кел, дедим, санга. Тез бўл!
-Барака топгур, тўхта, олиб кел ўша қоғозингни. Мана қўл қўйиш керак
бўлса қўяман, аммо Тошканга борганда ҳамма сирингни очаман,-деди
Қорабой ака йиғлаб.
Терговчи қоғозга қўл қўйдириб олдида:
-Сен Тошканда бўлганингда хотининг ва ўғилларинг шу ерда бўлишади. Мана
шу бутилка ҳам шу ерда туради, шунинг учун одамга ўхшаб гапимга
кирсанг, ҳаммаси мен айтгандек бўлади. Агар ади-бади айтиб
ўтирмаганингда ўғлинг ва хотинингни жавоб бериб юборган бўлардик. Ҳали
ҳам ўйлаб кўр, розимисан, тинч йўл билан ҳал қиламизми ёки…
Қорабой аканинг умр йўлдоши эшик ёнида ички кийимда, очиқ жойларини
қўллари билан бекитганча бир мушт бўлиб, дилдираб, йиғлаб турарди. У
хотинига бир қарадию бошқа қарай олмади. Юраги типирчилай бошлади. У
тўхта деди юрагига, бу сафар сенга осонликча бўйсуниш йўқ. Олдин
буларни қутқариш керак, ана ундан кейин нима қилсанг қилавер!
-Унинг кийимларини бер, ҳамма айтганингга розиман,-деди Қорабой ака
кўзларини бошқа томонга буриб, қўлини хотини тарафга узатар экан.
Барибир Тошкентга борганда буни фош этаман, деб терговчининг айтганига
рози бўлди. Терговчи битта янгироқ костюм олиб келиб, Қорабой акага
кийгизди ва бўйнига бўйинбоғ ҳам тақиб қўйди. Кейин сув ичирди ва
“Валерианка” бериб, ўзи унинг сочларини тараб ҳам қўйди. Кейин
воқеаларни такрорлаб берди ва Қорабой аканинг “кўрсатма”ларини
видеотасмага ёзиб олишди. Айни пайда унга бу гапни русчалаб ҳам айтишни
буюрдилар. Буни ҳам бажарди.
Кейин уни ертўлага терговчининг ўзи олиб тушди. Уни камеранинг ичида қолдирар экан терговчи:
-Кўрдингми, боя иккаламизни тенглаштираётган эдинг, мен эса фарқимиз
бор дегандим. Фарқимиз шуки, сен эгоистсан, ўзингни ўйлайсан. Икки йил
олдин митингларда халқим, тилим, миллатим деган гапларинг сафсата, сен
керак бўлса ўз манфаатинг учун ҳамма нарсани сотасан! Қара, ёлғондан
бутилка тиқаман, хотинингни зўрлайман деган эдим, Камоловни ва яна
қанча одамларни йўқ қилиб юбориш учун рози бўлдинг. Уларнинг ҳам
хотини, бола чақаси борлигини эса ўйлаб ҳам кўрмадинг. Сен энг
таҳликали одамсан! Ўзингни ўйлаб, бошқа одамларни оёқ ости қилиб
юборасан. Сен хоин деб юрган, мухолифатга аралашиб юрган ўша йигитлар
эса шу ватан, шу миллат учун жонини тикканлар. Сенга ўхшаб қўрқоқ эмас
улар. Сенинг калланг ҳам ишламайди. Агар ишлаганда билар эдинг, бу ерга
кирдингми чиқиш йўқ. Демак, қўл қўйсанг ҳам ўласан, қўямасанг ҳам. Энди
сенинг керагинг йўқ, биласанми одамнинг исмида ҳам кўп гап бор. Сенга
бекордан Қорабой деб исм беришмаган экан!-дея уни таҳқирлаб чиқиб кетди…
892 ЙИЛ ОЛДИН
Тоҳир олти ой Қуръон курсига қатнади. Ётадиган, яшайдиган махсус жой
йўқ эди. Ялангликда ухлаб, ялангликда уйғонардилар. Бир куни у:
-Яқинда қаттиқ совуқ тушиб қолади, ҳозирдан овга чиқиб, тери тўплаб,
кейин чодирлар қуриб олсак бўлмайдими?-деб муллага савол берди.
Мулланинг жаҳли чиқди:
-Бу ерга келганлар адолатни, ҳақиқатни излаб келганлар. Ҳақиқатни топиш
осон эмас. Унинг учун синовдан ўтиш керак, азобларда тобланиш зарур.
Сизлар ҳали биринчи синфдасизлар. Иккинчи синф қишда, қор-қировда
чиниқиш бўлади.
Ундан кейин учинчи синф бошланади. Бу очлик, сувсизлик синфи.
Сўнг пичоқ, ханжар ўйинлари дарси.
Шундан ўтганларгина шайх ҳазратларининг остоналарига етиб борадилар.
Агар ҳазратнинг синовларидан ҳам ўтишса Жаннатга боришади. Худо фақат у
кишига ваҳий юбориб турибди. Фақат бу улуғ зот дунёда нималар кечгани,
нималар бўлаётгани ва нималар бўлишини биладилар.
Ҳар бир синф якунида бир марта у кишининг мўжизаларини ўз кўзингиз билан кўрасиз!
Ҳар бир синф битишида жаннатга бориб қайтган бир одам билан учрашасиз!
Ҳар бир синф битишида ота-онасини ким ўлдирганини топган ва жазолаган одам билан гаплашасиз.
Ҳар бир синф битганда Худога бир қадам яқинлашиб қоласиз!
Ҳамма ҳам бунинг уддасидан чиқа олмайди. Фақат жисмонан, ақлан кучли
бўлганлар, ўзини чиниқтира олганлар, қўрқмас, жасоратли йигитларгина
бунга муяссар бўладилар. Олдингизда икки йил бор. Агар қийналсангиз бу
уч ёки беш йилга ҳам чўзилиши мумкин. Ёки қўрқоқлик қилсангиз ярим
йилган ҳам қолмасдан кетиб қолишингиз ҳам ўз қўлингизда. Бироқ
қийналишдан қўрқиб кетиб қолганларнинг ҳолини эшитиб турибмиз. Уларнинг
ота-оналарини ўлдирган бадбахтлар ушлаб қолиб, бачча қилиб қўйишган
экана. Бачча дегани нималигини биласизларми? Барзанги-барзанги эркаклар
ўзларига хотин қилиб оладилар, қулбачча қилиб оладилар, хунаса бўлиб
қоласиз, нару-мода бўлиб қоласиз, эркакликни унутасиз. Бу ерда чиниқиб
ҳақиқий эркак бўласиз. Ўша бечораларни ҳам қутқазиш сизга насиб бўлади!
У ерда эса орқангизни йиртиб юборишади! Агар ким қийналса, ўзида
бардош, куч, ирода топа олмаса, аёлсифат бўлса, тўрт томони қибла,
ҳозирданоқ кетаверсин. Унутмасин, бир кун бориб уни қутқазамиз, агар
унгача итларга ем бўлиб кетмаса?! Чунки улар итларга одам гўшти едириб,
уларни тозиликка ўргатар эканлар. Бу ер қўрқоқлар, нимжонларнинг жойи
эмас! Бу ер алпомишлар, арслонларнинг маскани! Сиз эзилганлар,
бечоралар, қашшоқлар учун курашадиган, юрганда оёғидан олов чақнайдиган
йигитлар бўлишингиз керак! Осмондан инаётган чақмоқ сиздан қочсин, сиз
момоқалдироқдан ларзага тушсангиз керагингиз йўқ…
Тоҳир бошини эгиб қолди, Худди ҳамма унга қараётгандек ва “Қўрқоқ” дея
кўрсатаётгандек эди. Аммо Қуръон дарсидан кейинги курашларда, югуриш,
тоққа чиқиш, тошларни юмалатишларда у кўзга ташланиб қолгани учун ҳеч
ким унга қарамаётган эди. Шундай бўлсада у берган саволидан изза бўлди,
хижолат чекди.
…Тоққа қараб югуриш дарсида у ҳаммадан аввал қояга етиб борди. Худди
қоянинг устида кийик тургандек эди. Кўзлари жовдираб турган кийикни
кўргандек бўлди. Кўзимга нимадир кўринаяпти деб ўйлади. Лекин ҳалиги
кийик йигитчаларга ўхшаб кийиниб олган қиз эканлигини пайқади.
-Сен … сен, нима қилиб юрибсан, бу ерда?-деди унга нафасини ростлаб оларкан.
Қиз ҳам унга ўхшаб ҳаллихлаб қолганди. Унга бир қиё боқди-да пасга
қараб югуриб кетди. Тоҳир қиз боя турган жойга келиб, паст томонга
қараса ўнлаб қизлар худди эмаклаган каби қояга интилаётган эдилар.
Ортда эса ўзининг дўстлари. Демак, қоянинг бу тарафида ҳам бошқа ҳаёт
бор экан, деб ўйлади. Бу орада болалардан бири қояга етиб келди-да
орқага қайтди. Тоҳир биринчиликни йўқотаётганини ҳис қилиб ҳалиги
боланинг орқасидан югурди.
У яна бирор дашномга сабаб бўлмасин дея қизлар ҳақида ҳеч кимга савол бермади.
Шом намозидан кейин устодлар Катта теппадаги қалъага кетиб қолдилар.
Қоронғу жуда тез бостириб келар эди бу ерда. Шу бос у Хуфтонни дўстлари
билан бирга оқъидида тоғдан келадиган сой томонга кетди. Унинг кўнгли
роҳатсиз бўлиб қолганди. Ҳалиги қизлар унга Зуҳрани эслатганди. Балки
Зуҳра ҳам адашиб шу жойларга келган ва ўша қизлар билан бирга бўлса-чи,
деган савол уни тинч қўймади. У аста-секин қояга қараб кўтарилиб борди.
Қояга етганда Ой кўринди. Тўлин ой. Бирдан дадасининг гапи ёдига тушди:
-Ой янгилигида тўлин бўлади. Унга қарасанг, кейин яқинларингга қарама. Кўз тегади. Аввал ерга қара, кейин одамга!
Аммо атрофда одам йўқ эди. Шундай бўлсада бир ойга қараб, кейин бир
қояга қараб қўйди. Аммо қоя худди унинг кўзидаги нурни ўзига
қайтаргандек туюлди. Бундан кўнгли ғаш бўлди. Нима бўлса ҳам, бориб
қизлар қаерда туришини аниқлашга ва Зуҳрани суриштиришга қарор қилди.
Олдин белидаги белбоғини ечиб бир бурда қотирма ва бир бурда гўштни
олиб еди.
Синфда кунига битта қотирма ва бир лўнда пишган гўшт беришарди. Агар
биринчи бўлса иккита қотирма ва битта қатлама оларди. Тоҳир баъзан
икки, уч соҳада биринчи бўлиб кўпроқ егулик оларди. Аммо у ортиб
қолганини беллашувларда энг охирда қолганларга берарди. Бир кунда
шундайлардан бирига қатламани узатаётганда қўлига қамчи билан “еб”
қолди.
-Бу ерда раҳм-шавқат бўлмайди. Ҳар ким ўзи учун курашади. Ўзинг учун ўл
етим, билдингми? Сен бунга қатлама бериб яхшилик қилмаяпсан. Аксинча
сен унга душманлик қилаяпсан! У шу йўл билан текинхўрликка ўрганади.
Эртага биринчи бўлиш ҳақида ўйламайди, ҳаракат ҳам қилмайди. Сен унинг
интилишини, жасоратини ўлдирмоқдасан! Чунки оч қолмаслигини билади.
Бугун сен ўзинг берсанг, эртага у сендан ўзи сўрайди…
Бу доим қамчи билан юрадиган Дурбек паҳлавон эди. Ундан ҳамма қўрқар
эди. У жуда аёвсиз, шавқатсиз бир одам эди. Агар қўлига тушсангиз
терингизни шилиб олмагунча қутулишингиз мушкул эди. Унинг қамчиси
урилган жойда илон изидек жой қолдирар, бўртиб чиққан жой унча-бунчага
тузалмасди.
Тоҳир қўлидаги қотирмани ер экан, ҳали битмаган ярага ҳам тикилиб
қолганди. Аммо бу бир зумлик бир хотира каби ўтиб кетди. Чунки унинг
кўнглини Зуҳрани топиш илинжи худди осмондаги ой каби ёритиб қолганди.
У аста-секин қоянинг орқа томонига қараб юра бошлади. Нима учундир
ичида бир қўрқув пайдо бўлди. Шу боис еҳтиёткорлик билан, аста-аста
юриб борди. Анча юргандан кейин бир теппаликнинг ёнидаги чодирларга
кўзи тушди. Атрофда эса гулханлар ёниб турибди ва қизлар ана шу
гулханлар атрофида тўпланиб ўйин-кулги қилаётган эдилар. Бир
гуруҳдагилар чилдирма садоларига ҳамоҳанг ўйнаётган бўлсалар, иккинчи
гуруҳдагилар ашула айтаётган эдилар. Нега улар бирга эмаслар? Бундай
қараса учинчи гуруҳ ҳам бор ва у ердаги қизлар бошларини эгиб
турардилар. Тоҳирнинг кўзига худди осмондаги ой қаергадир ғойиб бўлиб,
юлдузлар эса мана шу адрга тўкилгандек кўринди.
У бир тўхтаб қолиб, бир илдамлаб бораётган бир пайтда “шип” этиб
нимадир бўйнига ўралди ва у гурсиллаб йиқилиб тушганини ҳис қилди.
Кейин қамчининг бўйнини тилиб кетгани ва ҳавода вишиллаганча бошқа
жойларига келиб урилаётганини сезди. У ерда илон каби тўлғанар экан,
қаттиқ бир қўл уни бўғиб олди:
-Нима учун келдинг?
Бу Дурбек паҳлавон эди.
-Мен… мен.. синглим Зуҳрани қидириб кегандим…
-Нега қоронғуда келасан?
-Чунки… Чунки…-у жавоб тополмади.
-Сен бу ерда ким билан дон олишасан?-деб сўради Дурбек паҳлавон.
Тоҳир бу гапни тушунмади.
-Нима деганингиз бу!-деди.
-Нима эркаклигинг уйғониб қолдими? Ана у қизни кўриб ошиқ бўлиб қолдингми?
Дурбек паҳлавон боши эгик ўтирган бир қизни сочидан судраб олиб келди.
-Шуми синглинг!
-Йўқ, ман ўз синглимни қидириб келаётгандим, дедим-ку?!
-Санга ўхшаб синглисини қидириб келганларни кўп кўрганмиз, -дея Дурбек паҳлавон уни гулхан томонга судради.
Қизлар Тоҳирни кўриб қаҳқаҳа отиб кулдилар. Улардан бири оловга тутиб турган косовни олиб у томонга юра бошлади.
Дурбек паҳлавон эса Тоҳирнинг ягтагини ечиб, унга тиз чўкишни буюрди.
-Қизларга қараб тиз чўк!
Тоҳир намоз ўқигандаги каби ерга чўкди.
-Энди бошингни саждага қўйган каби ерга қўй!-деди.
У Дурбек паҳлавоннинг айтгани бажарди. Шу пайт бўйнининг орқасидан олов
чиқиб кетганини ҳис қилиб, ерга юмалади. Оловда чўғга айланган косов
унинг орқа бўйнига босилган эди. Тоҳир нима бўлганини билмас ва нима
бўлганига ақли етмас ҳам эди. Унинг еркаклигини бичиш учун бўйнининг
орқасидаги томирини куйдиришган эди. У ҳушсиз ётганда фақат бир қизнинг
қаттиқ чинқириғи қулоқларига муҳрланди.
Дурбек паҳлавон қизнинг ҳам ҳис туйғуларини бичган эди…
Тоҳир ўзига келганда бўйнининг орасига отқулоққа ўхшаган бир ўтнинг
барглари боғлаб қўйилганди. У анча вақтдан кейин юқори синфдаги
болаларни кўрганида уларнинг бўйнида ҳам оқариб қолган жойлар борлигини
кўрди. Булар ҳам қизларнинг ёнига бориб қолган бўлсалар керак, деб
ўйлади.
У анча вақт синфда биринчи бўлолмай юрди. Негадир маънан ҳам букилиб
бораётганди. Кетсаммикан, деб ўйлади. Аммо қаерга бораман? Агар кетсам,
ота-онамнинг қотилини қандай топаман? Ҳақиқатни биладиган яккаю ягона
одамга этадиган бошқа йўл борми? Шунча одам чидаб турибди? Наҳотки мен
чидамасам? Ана шундай ўйлар уни соатма-соат улғайтириб борарди…
|