ЎЗБЎЯМАЧИЛИК

Совет Иттифоқи инқирозга юз тутаётган йилларда “Кўзбўямачилик” калимаси истеъмолга кирганди. Бу кўпроқ қўшиб ёзиш, Марказни алдаш каби иллатларни ифода этишда қўлланиларди. Мустақилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб эса “Сўзбўямачилик” калимаси истефода қилина бошланди. “Олти ойда сизга жаннат қуриб бераман”, “мустақилликни мустаҳкамлаш”, юртбошимиз айтганларидек…” каби такрорланавериб сийқаси чиққан ибораларга баҳо бериш учун пайдо бўлганди бу сўз.

Бугунги вазият эса “Ўзбўямачилик” деган янги калимани талаб этмоқда.Одатда бир уйда яшасангиз деворларни бўяшнинг икки мантиғи бор. Биринчиси, ўзингизга қулай бўлсин, деб ва иккинчиси, эски девордаги нуқсларни келган-кетгандан яшириш учун. Бу айни пайтда зеҳният масаласи ҳам.Ўзбекистондаги сиёсатни ана шунга қиёсласак, олдин девор бўяш “ўзимга” деб баҳоланди. Кейин “келган кетганга” йўналтирилди. Энди эса девор эсдан чиқиб, бўяётган одам ўзини бўямоқда. Бу ерда рангнинг аҳамияти қолмади, оқ бўлсин ёки қора бўлсин, фарқи йўқ. Бу ҳолатни бир сўз билан “ўзбўямачилик” дейиш мумкин.

Авропа Тикланиш ва Тараққиёт банкининг 3- 5 Май (2003) кунлари Тошкентда ўтган йиллик анжумани олдидан Ўзбекистон президенти мамлакатда қийноқлар мавжудлигини тан оламан, деб банк раҳбарига ваъда берган, аммо мазкур мажлисда аксини гапирди.

Мажлисни телевидение орқали жонли кўрсатамиз ва бу ошкораликнинг ифодаси, деб амалда анжумандаги ҳақиқий вазиятдан бир шингил кўрсатган телемухбирлар қувғин этилди. Дунё жамоатчилиги уларни ҳимоя қилгач эса уларга ўз номларидан “бизни қўлламанг” деган хат ёздирилди.

Маркази Нью- Йоркда бўлган инсон ҳақлари билан шуғулланувчи “Хюман Райтс Ватч” ташкилоти мазкур банкнинг янги раҳбарияти 21 Июлда(2003) Тошкентга қиладиган сафари муносабати билан бир баёнот эълон қилиб, банкнинг Май ойидаги йиғилишидан кейин ҳам демократик ўзгаришлар бўлмаганини қайд этди. Аксинча яна қийноқдан ўлганлар, туҳмат билан қамалганлар, диний қарашлари учун судланишлар… булар Ўзбекистоннинг кундалик воқеалари ўлароқ “ўрганган кўнгил, ўртанса қўймас” деганларидек давом этди.

Биз матбуотга эркинлик бердик, дейилди. Лекин амалда эркинликни бўғишнинг янги йўллари топилди. Танқидий мақолалар ёзган журналистларни қамаш орқали қўрқитиш ёки уларга ҳукуматнинг одамларини раҳбар этиб тайинлаш йўли билан чеклаш каби. Масалан, “Моҳият” газетаси жамоасининг коллектив ўлароқ ишдан кетиш ҳақида ариза ёзгани воқеаси бунга бир мисол.

Мустақил Инсон ҳуқуқлари ташкилотларини рўйхатга олдик дейилди. Лекин бу ташкилот аъзолари ҳукуматга тобе бўлиб қолган баъзи лидерларини демократик йўл билан алмаштирамиз, дейишса бунга қаршилик қилинмоқда.

Биз диний эркинлик берганмиз, дейилаётир. Лекин оддий имомларга қадар ҳукуматнинг махсус идораси тасдиғидан ўтиши керак. Намоз ўқиганлар эса Миллий Хавфсизлик Хизматининг нафақат рўйхатига, балки таъқибига ҳам олинади.

Биз пикетларга йўл бердик, дейилди. Аммо адолат излаб чиққанларни таъқиб қилиш у ёқда турсин, калтаклашмоқда ва жамиятнинг ёт унсурлари деб эълон қилишмоқда ва ҳоказо ва ҳоказо.

Хуллас, қаёққа қараманг, ана шундай икки манзара. Хўш бу билан Ўзбекистон нимага эришмоқчи? Четдан келганларни алдаб ёрдам олмоқчими? Лекин четдагилар ҳам буни кўриб турибдилар-ку?! Шундай экан бу ўз-ўзини алдаш, бир сўз билан эса ЎЗБЎЯМАЧИЛИКдир.

(”Америка овози”-Вашингтон, 2003 йил, 18 Июл)

www. jahonnoma.com