Президентнинг серкаси Исматнинг яна пайдо бўлиши ОРАДАН ЎН ЙИЛ ЎТИБ "Америка Овози" мухбири Гулчеҳра Нуруллаева билан 2004 йилнинг Май ойида ўтказилган суҳбатдан:ТИНГЛАНГ "ГУЛЧЕҲРА НУРУЛЛАЕВА: Исматжон сиз юқорида Ман қилган хатолар деган иборани ишлатдингиз, агар сир бўлмаса ўша хатолар... ХУШЕВ: Масалан мен Жаҳонгир Маматовга очиқ хатлар ёзганман. Опа бугун эсласам уяламан, ростини айтай ман жуда уяламан бугун. Ман жуда уйламан ҳукумат ва керакли ташкилотларнинг уша раҳбарларнинг топшириғи билан уларни обрўсини тушириш мақсадида ман очиқ хатлар ёзганман.Журналист сифатида ман армонларим, мани юрагимни қийнайдиган ана шундай гуноҳларим борки бугун ажабки ўзим бировларнинг топшириғи билан хўрланганлар қаторига тушиб қолдим. Демак бу дунёда одам ҳар бир қадамини ўйлаб қилиши керак экан.
Унинг бу гапи магнит лентасида турибди ва қуйидаги адресда эшитиб кўриш мумкин."
ХУШЕВДАН МАКТУБЛАР
13 Деc 2004
Сайтингиздаги "Туронзамин фарёдлари" га ҳали кирмаган эдим. Ҳазин куйлар оҳангидаги бетакрор ше`рларингизни тинглаб, жуда эзилдим. Эврил Тўрон, Шовруқ Жаҳон, Эмил Усмонлар боис юрагимда бош кутарган ўксик виждонлар учун раҳмат Сизга.
"Мен Боймирза, Олмон элда ўлиб қоламан" деган ўлмас сатрларни тинглаб, ўксиб-ўксиб йиғлагим келди. Мен 2000 йил бош муҳаррир сифатида расмий сафар билан Олмонияга борганимда у кишини зиёрат қилган эдим. Шунда Боймирза ака "Мен Каримовга ҳеч ёмонлик қилнаган эдим, лекин юртга қўймаяпди, мен Энди қариб қолдим, ёт элларда ўлгим келмаяпди, умр бўйи йиққан китобларимни Энди Туркияга жўнатаяпман" деб айтган эдилар...
Сизга ҳурмат ва еҳтиром билан Исмат ХУШЕВ.
14 Деc 2004
Сизга ёзган сунгги мактубдан то ҳозиргача "Қувгин" романининг биринчи ва иккинчи китобларини уқиб тугатдим. Демак илгари парча уқиган эканман, холос. Энди тулалигича, хотиржам ва батафсил уқиб чиқдим. Муҳаммад Солиҳдан бошқа деярли ҳамма образларни ҳаётда қандай булсалар худди ушандай қилиб, жуда катта маҳорат ва салоҳият билан та`риф-у, тавсиф этганингизга қойил қолдим.
Каримовни, подшоликнинг сир-у асрорларини, сарой уйинларини мен яхш биламан деб юрсам, Сиз менган ҳам яхшироқ билар экансиз. Унинг жиловланмас ҳатти-ҳаракати, гап-сузи ва фикр-у уйларини шу қадар маҳорат билан очиб берибсизки, Сизни исте`додли ёзувчи сифатида тан олмоқ ва қойил қолмоқдан узга илож йуқ. Сизга ҳурмат ва эҳтиром билан Исмат ХУШЕВ.
17 Деc 2004
Ассалому алайкум ҳурматли Жаҳонгир ака!
Биласизми Жаҳонгир ака. Мен Сиз учун Норвегия ёки Германияга ҳам бориб келишга тайёрман. Мен мухолифат лидерларини бир булиб, жипслашишини орзу қиламан. Сиз том ма`нода лидерсиз.Ёзганларингиз Сизга шундай ҳуқуқ беради.
Сизга ҳурмат ва эҳтиром билан Исмат ХУШЕВ.
18 Фев 2005
Ассалому алайкум ҳурматли Жаҳонгир ака!
"Савол-жавоблар"... Бу "Рубрика"ни очиб яхши қилгансиз... Рустам Шоғуломов образини (лифтда) яхши, ишонарли қилиб берибсиз. Шунинг учун ҳам Сизга ҳат ёзгим келди. Ҳурмат ва эҳтиром билан Исмат Ҳушев.
22 Фев 2005
Ассалому алайкум ҳурматли Жаҳонгир ака!
Радиотўлқинларда яхши гаплашдик.
Суҳбат аввалида мен бир оз саросимада бўлдим, шекилли. Лекин Сиз барибир биздан устунлик қилдингиз. Жавобларингиз пуҳта, қисқа, лўнда бўлди.Мен бир оз айлантиришга мажбур бўлдим. Кескин ва тўғри савол қаршисида бир оз саросимага ҳам тушдим... Ҳуллас, бу гал улоқ сизда кетди,тан олиш керак. Лекин, барибир биргалашиб чиққанимиз ва мен Сизни эҳтиром билан эслаб турганим яхши бўлди. Бу билан қайсидир ма`нода олдингизда ҳижолат чекаятганимни тингловчилар тушунишган бўлса, менга кифоя. Мен шуни истаган эдим...
Сизга ҳурмат ва еҳтиром билан Исмат Ҳушев
28 Фев 2005
Ассалому алайкум Жаҳонгир ака!
Турли-туман шунча саволларга жавоб ёзаолганингизга қойил қолиш керак. Уларни тўплаб яхши қилаяпсиз. Бир кун келиб юртга қайтсак(илоҳим шундай бўлсин) ҳақиқий шов-шувга сабаб бўлади бу ёзувлар. Фақат ёзганларингиз самимий ва табиий бўлса, ҳақиқат ме`зонида туриб ёзилса, ўқувчиларингиз янада кўпаяди. Сизга ҳурмат ва эҳтиром билан Исмат Ҳушев
02 Мар 2005
Ассалому алайкум ҳурматли Жаҳонгир ака!
Савол-жавобларда "ЛАК" деган асарингиз ҳақида ўқиб қолдим.
Биринчидан, ЛАК нима дегани, тушунмадим. Иккинчидан, лотинда умуман ўқиёлмаяпман. Унинг кирилдаги нушаси ёуқми? Ё фақат лотинда ёзганмисиз? Асар мундарижаси жуда қизиқтириб қўйди. ўзим тилга олинган жойларни ўқидим, лекин чалкашликлар кўп. Китобимда бу воқеаларга ойдинлик киритганман. Яқинда ўқийсиз. Кенгроқ китобҳонлар оммаси ўқиши учун, назаримда, "ЛАК"ни кирилга алмаштириш керак. Ҳуллас, тариҳ, бизга ёқадими - ёуқми, бор бўй-басти билан ҳалққа ошкор этилиши керак. Мен шу ма`нода Сизнинг қилаётган ҳайрли ишларингизни қўллаб қувватлайман. Фақат бизнинг бурчимиз - уни ҳолис ва адолат мезонида туриб ҳалққа етказишдан иборат. Мен масалан ўз китобимда шунга амал қилишга интилганман. Нечолик уддалаганим - бу энди ўқувчига ҳавола.
Сизга ҳурмат ва эҳтиром билан Исмат Ҳушев.
САВОЛ
Жаҳонгир ака! Сиз адашмасам, 1992 йилда Исмат Хушев ҳақида “Топпонча”га жавоб” деб ёзганингизда уни Каримов ишлатиб, ахлатхонага ташлайди, кейин яна биттаси топиб олса, яна қўлланади, деб ёзганингиз эсимда. Шундай бўлди ҳам. Каримов уни қўлланиб отиб юборди. Шунда ҳам у хулоса чиқармай, 15 йил Каримовга маддоҳлик қилди. Энди четга чиқиб олиб, “Мен ҳурруят учун курашгандим” деяётганига ва бошқаларга маддоҳлик қилаётганига ёқамни ушлаб қолдим. Наҳотки, одам ҳам шунча безбет бўлса?
Сизга эса саволим, кеча "Трибуне-уз" да унинг мақоласини ўқидим. Карим Баҳриев ҳақида ёзиб 1992 йилда, уни Каримов вазир ўринбосари, этиб тайинламоқчи эди, аммо (киноя шаклида) “Кейин бу ўринга Жаҳонгир Маматовни тайинлашади”, деб ёзган. Китобингизни ўқиб чиққанман ва ҳеч қаерда вазир ўринбосари бўлганингиз ҳақида гап йўқ. Шунга изоҳ беролмайсизми? (Алимардон, 2005 йил, 22 Апрел).
ЖАВОБ
Аслида бунга изоҳни Хушевдан сўраш керак эди. У кейинги пайтда менга ёзган мактубларида тарихни ёритишда ҳақиқатга тўла риоя қилишни олдига мақсад қилиб қўйганини та’килдаб келмоқда ва хатлар бўлимида ба’зиларини ўқишингиз ҳам мумкин. Аммо ҳақиқат тулкининг кулкиси шер кетгандан кейин заҳарга айланади, каби бўлмаслиги керак.
У бир куни менинг “ИАК” ҳужжатли романимда Журналистлар уюшмаси ҳақида ёзганимга эътироз билдириб, у ерда Компартия МК Буйросининг а’золари қатнашмаган эди, “Кўпиртириб ёзаверса бўларкан-да” деди киноя қилиб. Мен битталаб, кимнинг қатнашгани, қаерда ўтиргани ва нима деганини эслатганимдан кейин “Ҳа, юришган эди-я, энди эсладим” деди.
Худди шундай, у “Озодлик” радиосидаги мулоқотимизда ҳам 1991 йилдаги 7-сессияда мен ўша ерда ўтирган эдим, дея у пайтда Каримовни халқ истаганини иддао этди. Демак, биз халқ истагига қарши бош кўтарган эканмиз-да! Балки халқ деганда у ўзини тушунган бўлса, у ҳолда гапимни қайтиб олдим.
Мазкур сессиянинг асосий қисмининг матнини видеолентадан сўз-ма-сўз кўчириб, “ИАК” китобида эълон қилганман. Магнит лентасига ёзилган ёзуви эса, “Америка овози” радиосида эълон қилинганди. Шунга қарамай у тарихни сохталаштиришга ва Каримовга қарши кураш 1991 йилда бошланганини рад этишга уринаётган бўлса, бу жуда жиддий масала. Наҳотки, яна топшириқ олиб, ташқарига чиққан бўлса? Ёки топшириқни ташқаридан олдими?
У “Озодлик” радиосидаги мулоқотда уялмай, нетмай Каримов дастлабки беш йилда демократия учун катта хизмат қилди, деб айтди. Демак-ки, мухолифатни, ҳуррият тарафдорларини қатағон қилиш демократияга хизмат экан-да! Ёки Каримов суяк ташлаб турганда “демократияга хизмат қилмоқда”, ташламаганда эса акси бўладими?
Қолаверса, “ИАК” китобининг Саройга оид қисмларини 15 йилдан кейин хотирани титкилаб эмас, 1992-93 йилларда қоралаганман. “Эрк” фаоли, адиба Дилором Исхоқова муҳаррирлик қилиб, кўриб берган ва мухолифатдан кўпчилик ўқиган . Алматовнинг одамлари ҳам бир нусхасини олишган ва Каримовга етказгандан кейин мени қувғин этиб, қамоқда чиритмоқчи бўлишган.
Мен китобимда ёзганимдек, қисқа муддат Ўзбекистон Телерадио компанияси раисининг телевидение бўйича ўринбосари бўлганман ва бу ишга 1991 йил охирида тайинланиб, 1992 йилнинг Январ ойида Талабалар шаҳарчасидаги воқеалардан сўнг исте’фо берганман. Хушевнинг версияси бўйича, ўзим ҳам билмаган ҳолатда яна бир марта тайинланганман, шекилли?!
Бу жойда Элбек Мусаев ишлаб тургани учун Каримов янги бир штат очганди ва менинг исе’фомдан кейин бу штатни қисқартирганди. Ҳар ҳолда Исмат Хушев Карим Баҳриевдан бошқа бир воқеани эшитиб, ўшани ўзлаштириб, чалкаштириб ёзган бўлса керак. Зотан у ўзининг шундай одати борлигини ҳам инкор этмайди.
Телевидениедан исте’фо берганимдан кейин бир куни президентнинг кадрлар бўйича маслаҳатчиси Мавлон Умурзоқов чақирди. Борсам, Карим Баҳриев ҳам ўша ерда экан. Уни ҳам чақиришибди.
-Сизлар билан оқсоқол учрашмоқчилар,-деди у.
Кутиш узоқ чўзилди. Каримга қандай вазифа ва’да қилишганини билмайман. Мен илгари ишлаган жой ва’да қилингандир десам, у штат қисқартирилиб, яна Элбек Мусаевнинг ўзи телевидение жабҳасига раҳбарлик қилаётганди.
Ўша кун Мавлон ака менга ЎзА директорининг ўринбосари вазифасини таклиф қилди. Мен қабул қилмадим ва Каримов ҳузурига ҳам кирмадим. Шундан кейин газетада менга қарши бўҳтоннома чиқди. Биз Карим Баҳриев билан яқин эдик. У мақола чиқишидан бир кун олдин менга телефон қилиб, унга ҳам қўл қўйиш сўралгани, аммо бош тортгани ва бу ифлос иш “топпонча”га қолганини айтганди. Унинг ана шу ибораси менга ёқиб қолиб, Хушевга ёзган жавобимга сарлавҳа бўлган ва унинг бу лақаби оммалашиб кетганди. Бу ҳақда ҳам “ИАК”да ёзганман.
Яқинда Хорижий радиолардан бирининг Тошкентдаги мухбиридан мактуб олдим. Унда ёзилишича, Хушев ишдан кетиб, халқаро бир конференсияда бу ҳақда баёнот берганда унга саволлар ёғилган ва шулардан бири мен ҳақимда экан.
Ундан:
-Бир пайтлар Жаҳонгир Маматов ҳақида топшириқ билан бўҳтон ёзган эдингиз, мана энди ўша кун сизнинг ҳам бошингизга келди. ўша қилмишингиздан пушаймонмисиз?,- деб сўрашганда у:
-Мен пушаймон эмасман, мақолани ўзим ёзганман ва ҳали ҳам ўша фикрдаман,- деган экан.
Мени ҳайратга солгани шу конференсиядан кўп ўтмай у Би-Би-Си(ББC) радиоснинг Тошкентдаги оффисидан менга телефон қилиб, кечирим сўради. У йиғлагани учун уни маст, деб ўйлаб, гапини жиддий олмадим. Кейин радио орқали чиқиш қилиб, менга қарши мақолани топшириқ билан ёзганини тан олди.(Мана ўз овозидан эшитиб кўринг http://www.jahongir.org/menhaqda.html )Кейин ҳам бир неча марта кечириб сўради.
Хуллас, унинг бу сафарги хатоси атайлаб эмас, балки шунчаки адашиш ҳам бўлиши мумкин. Аммо қачонгача адашиш мумкин? Ёки букрини гўр ҳам тузатолмайди, деганлари ростмикан?!
САВОЛ
Кеча "Озодлик" радиосининг "Қурултой" программасида жумладан, Сизнинг журналист Исмат Хушев билан тортишувингузни тингладик. Исмат Хушев ўз сўзида "Ислом Каримов дастлабки беш йиллик фаолиятида демократия учун, ўзбек халқи, Ўзбекистон учун жуда катта хизмат қилган эди" деди. Сиз эса бунга қарши чиқдингиз, Исмат Хушевга "Ислом Каримовнинг хизматларини санаб бер," деганингизга қарамай, санаб бермади, хўш сиз Каримовнинг шу йилларда демократия, ўзбек халқи, Ўзбекистонга қарши хизматларини санаб беришингиз мумкинми?(Сулаймон, 2005 йил, 12 Апарел).
ЖАВОБ
Мен буни қачонлардир бирма-бир санаб қўйганман. "ИАК" ҳужжатли романининг КУЧ АДОЛАТДАМИ, АДОЛАТ КУЧДАМИ? деб номланган бўлими Ислом Каримовнинг 1990 йиллар бошидаги бевосита демократия, ўзбек халқи, Ўзбекистонга "хизматлари" ҳақидадир. Умуман бу ҳужжатли романда Каримовнинг асосан ўша йиллардаги "хизматлари" қаламга олинган.
Шунингдек "Ўзлигим" роман-памфлетида ҳам Ислом Каримовнинг дасталабки беш йилдаги беш тамойили ва "самараси" ҳақида сўз боради. Шу боис қайта такрорлашга ҳожат болмаса керак
САВОЛ
“Озодлик” радиосининг бугунги, мен доим эшитиб борадиган “Қурултой” дастурида журналист Исмат Хушев “Жаҳонгир Маматовга ўхшаб вақтида бу одамнинг (Ислом Каримовнинг) юзига кимлигини айтиб, мамлакатни тарк эта олмадик. Бунинг учун ҳам одам жуда кучли, иродали, жасоратли бўлиши керак экан, назаримда” деди. Нима деб кетганингиз ҳақида ма’лумот беришингиз мумкинми? (Одил, 2005 йил, 28 Феврал).
ЖАВОБ
Табиийки, Ислом Каримовнинг золим эканлигини унинг кўзига тик қараб айтиш осон эмас эди. Буни Шовруқ Рўзимуродов, Тойиба Тўлаганова, Мурод Жўраев, Самандар Қўқонов, Мели Қобулов, Шуҳрат Нусратов каби депутатлар айтишга ўзларида жасорат топа олгандилар. Лекин уларнинг аксариятини мудҳиш кунлар, қувғин, қатл, қамоқ қаршилади.
Энди менинг нима деганимга келсак, бунинг учун “ИАК” ҳужжатли романи билан танишиб чиқсангиз, ҳар ҳолда саволингизга жавоб топишингиз мумкин. Шунингдек, “ҚУВҒИН” романида ҳам бу ҳақда батафсил тўхталинган.
ИЗОҲ
Исмат Хушев ҳақидаги бир саволга жавоб берганимдан ва у ҳақдаги бир мактуб мақолани чоп этганимдан кейин орадан бир кун ўтмасдан ўқувчилардан жуда кўп саволлар ва хатлар келмоқда. Бир пайтлар “Америка овози”да унинг суҳбатини берганимизда ҳам шундай бўлганди. 100 га киши у ҳақда салбий фикрлар билдириб, ҳатто ғаззаб билан мактуб ёзишганди. Бу сафар ҳам шундай бўлди. Балки буларни бир кун китоб қилиш керак бўлар?! Ҳозир эса уларнинг ҳаммасига жавоб бериш мушкул. Бунинг учун вақт ҳам йуқ ва у бу қадар вақт ажратишга ҳам арзимайди.Қолаверса, жавоблар кўпгина саволларнинг узида мужассам. Ана шундай мактублардан ба’зиларини ҳақоратли қисмларини қисқартирган ҳолда, айрим мулоҳазали жойлари Исмат Хушевга ўзини ислоҳ қилиши учун фойдаси тегар деган мақсадда бу ерга қуйилди.
ЎҚУВЧИЛАРДАН МАКТУБЛАР
22 Апр 2005
Мен Исмат Хушевнинг овозини эшитиб курдим. У раҳбарларнинг, махсус ташкилотларнинг топшириғи билан туҳмат қилдим, уяламан деган экан, лекин унинг уялишига ишонмайман. Бундай одамлар уят нималигини билмайдилар. У узини 1990 йилларда матбуотга янги куч олиб келдим, кейин эркин фикрли булганим учун сурилдим деб ёзган. У фақат матбуотга эмас, бутун жамиятга ғулом қанақа бўлишини узида курсатиш таэжрибасини олиб келди. Бу унинг янгилиги. Шундай эмасми?(Ботир).
22 Апр 2005
Абдулла Орипов Алматовга қарата бу итваччаларнинг бошини сапчадек узиб ташланг деганда Исмат Хушев ҳам уша залда утирган булса керак. Мана минглаб бошларни сапчадек уздилар. Қандай қилиб энди бу бадбахт бунча Абдулла Ориповни мақтайди. Уйлмайдими? Унга минбар бераётганларнинг ҳам виждонлари уники билан бараварми?(Шоира).
22 Апр 2005
Каримов даврида минг-миглаб одамлар қамалиб кетди. ўлдирилди, сургун қилинди. Лекин Хушевлар буни кўрмалсикка олдилар. Қандай қилиб шундай одам сиёсий муҳожир бўлиши мумкин. Қани адолат? У 10 йил Каримовни мақтаб уни жиноятаига шерик бўлгани учун уни мукофотлаш керакми? Ким уни тавсия этди, ким унга бошпана берди. Ҳукуматдан қувғинига учрган қанча одамлар сиёсий бошпана ололмаётган бир пайтда у қандай олди? Бу ерда ҳам таниш билишчилик қилдими? У ҳам Полвонзода ҳам Каримов билан бирга жиноят курсисида ўтиришлари керак эмасми?(Абдумалик).
22 Апр 2005
У олдин Каримовни мақтаб пахта қуйиб келган бўлса, энди мухолифат лидерларига пахта қуймоқда. Уларга ҳам ўзини мақтов билан сотмоқда. Лекин Озодлик радиосига қойилман. 10 йил давомида мухолифат вакиллари гапирганда тарозини тенглаштириш учун ҳукумат томондан Хушевга суз берардилар. Ҳозир ҳам шундай. У ҳали ҳам тарозининг ҳукумат томонида. Демак ҳеч нарса узгармаган. Унинг башарасини очганингиз учун раҳмат. Балки уни муҳожиратга ҳукумат жунатган булсачи??? Агар шундай булса радиодагилар уни бофлаб тазирини беришмоқда. Бунга қўшиласизми?(Шамсиддин).
22 Апр 2005 13:51:21 +0800
Ўзбекистонда Каримовни мақташда чемпионликни Исмат Хушевдан ҳеч ким ололмаган. Радиоларда тинмай Ислом акасини мақтарди. Ҳатто қамалиб чиққандан кейин ҳам мақтарди. Тушунмас эдим. Энди ёзаётган китобини уқиб тушундим. У шунинг ҳисобига яшаган экан, ҳар бир куни, ҳар бир соати ҳаром ўтганини ўзи ёзган. Аллоҳ ана шундай, шайтонни ўз тилидан гапиртиради. У ҳар ишни таниш билиш қилиб олгани, ўқишга ҳам таниш билиш қилиб киргани, милисаларни ишга жойлаб юрганини ёзган. Алматовнинг орқасини ўпганини ёзган. Манимча бу асрнинг Мажидинни бу Исмат Хишевдир. У уз устозига ҳам кесакка шиша жойлаб берадиган одам.(Тошпўлат).
22 Апр 2005 13:57:00 -0800
Исмат Хушев шунақа одамки ҳеч қачон мустақил бўлолмаган ва бўлолмайди. У доим қандайдир ўйинларда қўлланилган. Ўзбекистон адабиёти сана’ати газетасида мақоласи чиқмагани ва буни Аҳамаджон Мелибое ва Аҳмаджон Мухторовлар қолдирганини кейин Ўктам Усмонов босиб чиқарганини ёзган. Мен бу воқеанинг тархини биламан. Ўзбекистон Компартияси нашриётининг директори Ислом Шоғуломов, укаси Рустам Шоғуломовлар вилоятлардан келганларни камситар ва Тошкентдан бўлганларни қўллар эдилар. Мелибоев ва Мухторовлар билан уларнинг орасида жанг бораётганди. Раҳматли Ўктам Усмонов ҳам Абдураззоқовлар оиласининг куёви эди ва Шоғуломовлар гуруҳида эди. Улар ўлзарининг қора ниятлари учун Исматни қўлланишганди. Мана энди унинг ўзи ўша ёзганим нотўғри бўлган деб ёзибди. Унинг бутун ҳаёти нотуғри бўлган ва бугун ҳам нотўғри яшамоқда. Шундай эмасми?(Ёқубжон).
22 Апр 2005
Мен студент эдим. Отамнинг иши Шаҳрисабз пуркурорига тушганди. Уша ерда тургандик. Битта галстук таққан одам тез-тез юриб келди. Пуркурор юугириб чиқиб уни кутиб олди. У киссасидан бита расм чиқариб унга курсатиб, мана Ислом акам билан кеча бирга эдик, сизга салом айтдилар, сизни мақтаб қуйдим у кишига деди. Кейин расмни бизга ҳам курсатиб чиқди. Узининг Исмат Хушев эканлигини айтди. Кейин пуркурорни олиб чиқиб кетди. Биз охшомгача кутиб утирдик. Улар қайтмади. Кейин тез-тез эшитиб турдим, Исмат Хушев Каримов билан тушган расмни курсатиб, иш битириб юрар экан, деб. Буни ҳамма биларди. Лекин нега унга ишонишган?(Омон).
27 Апр 2005
“Мен Исмат Хушевнинг нима учун Карим Баҳриевни мақтаётганини топдим. Аслида у киши Хушевнинг мақтовига қараб қолгани йўқ. Хушев мақтаган одамларни обруси кутарилмайди. Шунинг учун ҳам унинг сизни мақтаган хатларини эълон қилганингизда хафа булиб, наҳотки шуни билмайсизми деб хат ёзган эдим.
Карим аканинг айтишларича “топпонча” хат ёзиб бир китоб ёзаётганини ва бу китобини “Трибуне-уз”да чиқаришни у кишидан ялиниб сураган экан. Шундан кейин Карим ака буни Ало Хужаевдан илтимос қилибдилар. У узбекчани билмагани учун уқиб ҳам курмасдан рози булибди. Аслида яхши булган. Мана шармандаси чиқиб турибди. Ба’зилар уни сиз билан уриштириб қўйиб, уни кимлигини очиб бермокчи. Уни сиздан бошқа одам фош қила олмайди деганлар бор. Билишимча уни яна уйнатишмоқда. Ҳикмат”.
18 Апр 2005
Ассалому алайкум Жаҳонгир ака!
Ўзбекистоннинг турли университетларидан домлалар билан 10 кун давомида сафарда бўлдик. Шу орада интернетга киришим кўп бўлмасада, Исмат Хушевнинг китобини мен ҳам бир икки бобини ўқигандим- тўлалигича эмас, аммо ҳулоса чиқаришга етарли деб ўйлайман.
Сиздан эса иккита илтимос, бу мақоламни саҳифангизда чиқарсангиз... Агар менга хат ёзадиган бўлса хатларини манга жўнатсангиз, кейин ўзим жавоб ёзаман.
МАҚОЛАМ эса БУ:
Оҳирги пайтларда турли муҳолифат ёки демократия ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилотлари сайтларида русум бўлиб бораётган турли сиёсатчи, мустаққил журналист ёки сиёсий муҳожирларнинг ўз ҳаётлари, бошдан кечирганлари ҳақида ёзилган романлар билан танишар эканман, мендан бошқа ҳам кимдир буларни ўқирмикан, ўқишса шуларнинг ҳаммасига ишонишармикан деган савол туғилади. Бу романлар ҳудди Ўзбекистон телеканалларида айлантириб қўйилаверадиган, намоиш қилинишидан асосий мақсад орасида қўйиб юбориладиган рекламалардан мўмай даромад топиш бўлган, ҳалқни ”информатсиён капсулада” сақлашда, онги ва зеҳниятини бўғиб қўйишда чексиз аҳамиятга эга бўлган, бир-биридан бема’нилиги билан тирноқча ҳам қолишмайдиган серялларнинг интернетда такрорланган вариантини эслатади. Ҳар сафар ”Президент эркасининг ҳотиралари” ёки ”У вҳода в тот свет”(ҳар ҳолда ”Нариги дунё остонасида” бўлса керак) каби асарларнинг қайсидир бир варағи ёритилган саҳифаларни учратар эканман, шу саҳифалар ”вебмастер” лари баҳтларига Исмат Хушев ва Сафар Бекчон борлигини, акс ҳолда уларни тўла тўкис ”кўчириб ёритиш”да айбласак бўларди.
Афсуски шу романларни ёритишдан олдин ўзлари бир маротаба шу романларни мутаола қилсалар, қайсидир жиҳатдан ўз саҳифаларида ёритилиши учун асос топилса, ана унда кичик изоҳ билан, мана масалан ”Эркин Юрт саҳифасининг асосий мақсади- озод Туркистонни яратишда Президент эркасининг ҳотиралари асари ўрни шундан иборатки, бу асар миллийлик руҳида битилган, сиёсий арбобнинг курашларидан иборат машаққатли ҳаётини баён қилади... ” қабилида изоҳ берилса, ёзилмаган тақдирда ҳам, ҳеч бўлмаса шу изоҳга мос келса, бундай асарни айни сайтларда ёритилишига ҳеч қандай эътироз билдирмас эдим.
Афсуску, агар айнан шу асарга изоҳ берилса ”Мансаб, лавозим ва манманлик илинжида ҳеч нимадан қайтмайдиган, яшаган қирқ йил умрининг асосий қисмини ўз дунёсини шакиллантиришга бағишлаган, мансаб ва манфаат орттириш илинжида амалдорлар остонасида оввора, ”паҳта қўйиш” бўйича тенги йўқ мутаҳасис, ҳаёлпараст, тиниб-тинчимас йигитнинг бошдан кечирган саргузаштлари” дейиш мумкин. Исмат Хушев ҳафа бўлмасинларку, агар шубҳа қилсалар романларини яна бир карра ўқиб кўрсинлар, бундан ҳам чуқурроқ та’рифлаб бўлармикан романларини. Бу бошқа масала, асосий масала эса, шундай ”саргузашт”ларнинг қай йул билан турли муҳолифат ёки демократия ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилотлари сайтларида пайдо бўлиб қолаётганлигидадир.
Сиёсий бошпана олган муҳожирларнинг асосий қисми қандай қўзни шамғалат қилиб бошпана олган бўлсалар шу тариқа пул ишлашни мақсад қилиб турли фондлардан грантлар оладилар, ва ”Асосий мақсадимиз ҳалқни бўлаётган сиёсий ҳаётдан воқиф қилиш, сензуранинг томирини кесиш!” деган шиёр билан енг шимариб ишга киришадилар. Дастлаб қўлдан келганча қалам ҳақи тўлаб саҳифаларида қизиқроқ мақола ёритсалар, кейинчалик бу мақолаларни қалам ҳақисиз ҳам қайсидир сайтлардан ”кўчирма қилиш” мумкинлигини ”кашф” қиладилар.
Бора-бора зерикарли бўлиб кетаётган сайтларида ”асосий мақсадлари” эсдан чиқиб турли саргузаштлар ёрита бошлайдилар. ўзбек мустаққил журналистикасининг ҳалққа қилган беминнат ёрдами бу ҳам...
Исмат Хушев ”Иқтисод ва ҳаёт” журнали муҳаррири бўлганида, ТошДУ ҳожатҳонасида ҳам Абдулла Орипов ше’рларини бақирип айтиб юрадиган, гаплари пойинтар-сойинтар йигитнинг қандай бу лавозимгача келиб қолганини ақлимга сиғдиролмай юрардим. Асарнинг аҳамияти ҳам айнан шунда деб ҳисоблайман- у кўплаб ақл қўзини мансаб ва манфаат пардаси қоплаганларга ”китоб” бўлиши мумкин. Аммо бу саргузашт асарнинг ҳам сиёсий саҳифалардан ўрин олгани бу саҳифаларнинг асосий мақсади нимадир ёзишдан бошқа нарсамаслиги, грантларнинг ”еб юборилган пулларига” ҳисобот ёзиш учунгина саҳифа ёритилиши кўрсатади.
Асарнинг тўқилганини, асил Исмат Хушев ҳамма ҳавас қиладиган, ёқасини чертиб юрадиган йигитмас, шундай бўлишга ҳаракат қилиб ҳар сафар ”қовун туширадиган” омадсиз йигит эканлигини исботлаш учун қуйидаги мисолни кетираман. Ўқишни битириб келган Исмат Хушев Абдулла акасининг этагини қўйиб юбормасдан ”иш топип берасиз” деб туриб олганда Абдулла Орипов унга 1 энлик ёзув ёзиб конвертни елимлаб бериб юборади. Сабрсиз йигит йулда ҳатни очип ўқиса, ”Женя” сўзи билан бошланган номага кўзи тушади. ”Мен шунда биринчи маротаба ”Евгений” исмининг қисқартмаси ”Женя” эканлигини билиб олдим” дейилган. Севгилиси билан юз келишдан қочиб фалон йил ўқиб, Москва Давлат Университетини битирган талабанинг Женя Евгенийнинг қисқартмасилигини айнан шу ерда ўргангани жуда ишонарсиз чиққан...
Исмат Хушев балки энди оқ қорани танигандир, унинг ҳозирги фикрлари олдинги қилиқлари каби телба тескаримас, аммо ундан илтимос, фаросат билан бадиий саҳифасини очиб ёритсин ижоди намуналарини, сиёсий муаммолар билан унинг бир ҳонандага уйланаман деб икки тарсаки егани, ҳарбийда ҳақиқатни кеч бўлса ҳам қарор топдиргани, Абдулла Орипов етагига ёпишиб Ленин қабрига гулчамбар қуйганининг умуман алоқаси йўқлигини тўғри тушунади, деган умитдаман.Нима у киши катта бир доҳиймики биз ҳожатхонага борганларини ҳам ўқишимиз керак. Мард бўлсалар тезроқ Каримовнинг қилиқлари ҳақида ёзсинлар.
Жалолиддин.(Миллий Университет).17/4/2005
ХУЛОСА ЎРНИДА
Исмат Хушевга мурожаат
Салом Исмат ака сизни чикишларингизни бир икки жойда кузатиб колдим.TRIBUNE.UZ сайтида румонингизни укиб колдим.
Ажойиб янгилик яратибсиз. Асарингизни укиган инсонларда ажойиб туйгу пайдо булади. "Ким Узбекистон чегарисидан утса мухолифат, кайтиб кирса хукумат булади" деган. Сизнинг адабий кашфиётингизнинг киммати шундаки сиз узига хос сиёсий кобилиятингиз билан адабий исдедодингизни бирлаштириб галати янгилик килибсиз, яъни А.Ориповни ягир куйлагини кийганингиздан тортиб, сиз учун кимматли булган шеърини кайсидир ахлатхонадан топиб олиб кузга суртганингиз хакида ёзиб собик касбдош "пахтакор" ларга пахта куйган булсангиз, качонлардир мухолифатдаги фалончига фалон амални такдим килганман деб уларга ёкишга харакат киласиз. Узизча шароитдан фойдаланишга харакат килиб икки куённи ураман деб уйлайсиз.
Адабиёт бустонидан бир тиканчалик жой топа олмадингиз, сиёсатда эса бунака ахвол -хеч ким гапингизни эшитгиси йук. Аммо тушккунликка тушманг хаммаси утиб кетади. Сизга ажойиб таклиф бор албатта хуп десангиз. Хозир мана мухолифат сизни кабул килмади. Хукуматдан эса умид йук, чунки хали биров хайдалиб тиклангани йук, шундай экан битта йул колади. САБР. Кайси маънода? Качон бугунги мухолифат хукумат булади шунда сиз узингизни мухолифат деб эълон килишингиз мумкин. Уша пайтда аввалги касбдошлар хам сизни куллаб кувтлашига 100% кафолат бераман, балки "шеф"ингиз хам сиз тарафда турар яна билмадим буёгини худо билади унгача ким бор ким йук. Бунинг устига сизни имкониятингиз куп экан масалан 1991 дан бери 8000дан ортик одам ишдан кувилган экан, 16000 девонхонадан хайдалган. Шуларни бошини ковуштириб "бутун жахон собик пахтакорлари уюшмаси"ни тузсангиз албатта сизни бошлик булиб сайланасиз ана имконияту мана имконият. Каранг биров сизни бу яхши пахтакор эмас эди деб хозиргидай танкид килмайди. Сизга шиор хам таёр тугрироги Ленин бобомдан кучирилган "Бутун жахон собик "пахта" корлари бирлашингиз". 3-5-2005
АЗИЗБЕК demokratikblok@mail.ru
"Ассалому-алайкум Америка Овози ва Жаҳонгир ака!
Исмат Хушев билан булган суҳбатингларни аянчли ва ачинарли холатда эшитдик.
Исмат Хушевга аталган мактуб.
Исмат Хушевга эмас балким унинг садқайи инсонлигига ачиндик.Қайси юз билан,қ айси бет билан Исмат Хушев бу интервуни берди.Қарангки у ҳали ҳам Ислом Каримовга , 10 йилдан бери курмаган президентига содиқ қолмоқда. Пайти келса одам бир кунда, бир сонияда узгаради, журналист Хушев эса Узбекистонда юзага келган қийинчиликлардан президентни хабари йуқ, мамлакатдаги қонунсизликлардан, адолатсизликлардан,халқни ночор ахволида президент эмас балки унинг командаси аибдор демоқда.
Ажабо ёқа ушашингни билмайсан инсоннинг бунчалик паст кетишига.Йиллар давомида осмонларга кутариб мақтаб келган, ундан яна бир дохий қилишга уринган , итга суяк ташлагандай - уй берганда,тагига мошин берганда думини ликиллатиб,оёгини ялашга таёр турганлар, энди хуракдан махрум булгандан кейин “Фреедом Ҳоус”да матбуот конференcиясини берган.Олдин қаерда эдингиз. Бошқа инсонларни хақ-хуқуқлари поймол қилинганда, оиласига нисбатан босим қилинганда , чет-элларда сангишга мажбур болган пайтда сиз газетангиз орқали унга сигиндингиз,соясига сажда қилдингиз, ва у инсонларни қоралаган булсангиз керак. Бошингизга тушган шунча савдолардан кейин ҳам сиз яна Ислом Каримовни севиб келмоқдасиз ва унга содиқ қолишга харакат қилмоқдасиз.
Афсус, минг афсуски сизга уҳшаган “сиёсатчи журналистлар” Узбекистонимизда купайиб кетди. Каримовнинг ёки унинг аппаратининг жавоби қандай буларкин. Дейдилар – “Ит хуррар,ит хуррар отади карвон…Камола2001@aol.cом”
