Sulton Sanjar Oqil hukmdor Ancha vaqt oldin har yili hukmdori o’zgartirilishi qonun bo’lgan bir
mamlakat bo’lgan ekan. Taxtga kelgan inson hukmdorlikning bir yilidan
so’ng kimsasiz orolga badarg’a qilinishi haqidagi shartnomaga imzo
chekishga majbur edi. Shu sababli o’z davrini surib bo’lgan shohni
saroy a’yonlari shohona kiyintirib, filga o’tqizgan holda xalqi bilan
xayrlashishi uchun mamlakat bo’ylab so’nggi marotaba sayr qildirishar
edi. Bir yil davlatni boshqargan hukmdor uchun bu eng mahzun va
ayanchli lahzalar edi. Xayr-xo’shlashgach, mulozimlar o’z shohini
qayiqqa o’tqizib, kimsasiz orol tomon yo’l olibdilar va uni o’sha yerga
eltib ortlariga qaytayotganlarida cho’kkan kema qoldiqlarining bir
bo’lagida arang suzib borayotgan yigitga ko’zlari tushibdi. Yurtimizga
shoh kerak edi, deya suyunib, mulozimlar yigitni mamlakat tomon olib
suzibdilar. Birinchi marotaba yigitdan mamlakat hukmdori bo’lishini
so’rashganida u qarshilik bildiribdi, lekin keyinchalik rozi bo’libdi.
Saroy a’yonlari uni barcha qonun-qoidalar hamda bir yildan so’ng u ham
orol tomon jo’natilishi haqida ogohlantiribdilar.
Orada uch kun o’tdi. Yangi shoh o’z vazirlarini qoshiga chorlab, uni
o’sha kimsasiz orol tomon boshlashlarini so’rabdi. Orol qalin daraxtlar
bilan butkul qoplangan va unda vahshiy hayvonlar makon tutgan edilar.
Hukmdor ozgina ichkariga yurib avvalgi shohlarning suyaklariga duch
kelibdi. Yigitga ular orolga tashlab ketilishlari bilanoq yovvoyi
hayvonlar o’ljasiga aylanishlari kunday ayon bo’ldi. U o’zining taqdiri
ham shunday ayanchli yakun topishini istamadi. Yurtiga qaytgach, darhol
100 kishi to’plash haqida farmon berdi va ularni barchasini orol tomon
boshlab bordi. Kuch va quvvatga to’la ishchilarga barcha o’lik
hayvonlarni va barcha daraxtlarni kesib tashlashni buyurib, orolni tark
etibdi.
Shoh har oy kelib, ishning qanday borayotganligini nazorat etib
boribdi. Bir oy davomida barcha yovvoyi hayvonlar oroldan ko’chirilib,
to’qay tartibga keltirilibdi. Ikkinchi oy davomida butun orol toza
holatga keltirilgan edi. Hukmdor shundan so’ng yollangan ishchilariga
orolning turli qismlarida ko’rkam bog’lar barpo etishga amr etibdi.
Shuningdek, orolga o’zi bilan tovuq, o’rdak, qushlar, qo’y, sigir,
echki kabi foydali uy hayvon va jonivorlarini keltiribdi. Uchinchi oyga
kelib shoh odamlariga katta-katta uylar va kemalar uchun to’xtash
joylari qurishni buyuribdi.
Kunlar, kunlar ketidan oylar o’taveribdi. Bu orada orol – avvalgi
kimsasiz orolga aslo o’xshamas tarzda ko’rkam, oromgoh joyga aylanibdi.
Yosh hukmdor oddiy fuqarodek kiyinib, boyliklarini ko’kka sovurmay,
ularni orolga to’plab boribdi. To’qqiz oy shu yo’sinda o’tib ketibdi.
Shoh o’z a’yonlarini to’plab, shunday debdi: — Bilaman, orolga bir
yildan so’nggina ketishim kerak. Lekin men u yerga hoziroq ketishni
istayman. A’yonlar bunga rozilik berishmabdi va yana 3 oy kutishi
zarurligini ma’lum qilishibdi.
Oradan yana uch oy o’tib shoh taxtga kelganiga roppa-rosa bir yil
to’libdi. A’yonlar hukmdorni shohona kiyintirib, o’z xalqi bilan
vidolashishi uchun shahar bo’ylab fil ustida aylantirishga olib
chiqibdilar. Shunga qaramay, hukmdor qirollikni tark etayotganidan
behad mamnunligi uning yuz-ko’zlarida aks etardi. Xalqi undan so’rabdi,
«Barcha avvalgi hukmdorlar bunday daqiqalarda ko’zlarida yosh,
dillarida g’am bilan tark etardilar. Sen nechun baxtiyorsan?» U
«Oqillarning so’zlarini eshitmaganmisiz? Deydilarki, sen dunyoga
kelganingda, sen yig’laysan va atrofingdagilar shod bo’ladilar. Shunday
umr kechirginki, hayoting so’ngida sen shodlanginu, atrofingdagilar
ko’zida yosh bo’lsin. Men shunday hayot kechirdim. Boshqa qirollar
shohona hayot girdobiga sho’ng’igan damlarini men kelajak haqida
o’ylab, o’zimga uni yaratdim. Men o’lik oroldan jannatmisol bog’
yaratdim. U yerda men umrimning qolgan qismini osoyishta va baxtiyor
holda kechira olaman.» –deya javob beribdi.
