Жаҳонгир МУҲАММАД
Ҳавзи қулқулум
ЎЗГАРМАГАН ОДАМ
20 июл, 2009 йил
Вашингтондан анча узоққа кўчдик.
Пойтахтга уч соатлик йўл. Бу ҳақда мавриди келганда ёзарман. Ҳозир гап
бошқа мавзуда. Бугун саҳар ташқарига чиқсам ўрмон уйқуда. Дарахтлар миқ
этмайди, лекин ҳаво салқин. Қушларнинг эса шовқини тинмайди. Ҳаммаси
ҳар турли сайрайди. Айниқса қарғанинг жуда хунук сайраши оламни бузиб
юборгандек бўлди. Менимча, ҳатто қаердадир ухлаб ётган тулки ҳам
уйғониб кетди-ёв…
Табиатнинг ҳар бир турланиши бир дарс. Бу ҳолат мени ўйга чўмдирди.
Маълумки, фан томонидан исботланган
ҳақиқат бор. У ҳам бўлса инсон фитрати умр бўйи бир хилда қолмаслиги.
Фитрат турли-туман сабаблар туфайли ўзгариб боради. Масалан, кучли
характерлар емрилиши ёки заиф характерлар кучайиб бориши мумкин.
Баъзан жуда золим оталарнинг оила
муҳитига қараб юмшаганига гувоҳ бўламиз. Баъзан эса, жуда золим
диктаторларнинг дунёвий босим остида демократия томон эгилганини
кўрамиз.
Табиийки, уларнинг айримлари ўзларини
ўйин қилаяпман, бу вақтинча, шароитга қараб бир қадам орқага ташлаб,
кейин икки қадам илгари одимлайман, деб овутишлари мумкин. Аммо кўплари
ўзлари алданиб қоладилар ва ўзгариш сари кетиб қолганларини билмайдилар.
Лекин нега Ислом Каримов 20 йил
давомида ўзгармади деган савол хаёлимда айланди. Бу фандаги исботлаган
ҳақиқатага тескарими ёки фан қолдирган жуда оз эҳтимолга кирган шахсми?
Менимча бунинг сабаблари кўп. Шундан фақат учтасини мисол
келтирмоқчиман:
Биринчидан, Ислом
Каримов демократия, эркинлик нима эканлигини яхши билади ва бундан жуда
қўрқади. Буни ўзининг ажали деб билади. Жуда кўп золимларни супуриб
ташлаган демократия уни жуда осонлик билан қулатишини ва зиндонга
тиқишини фаҳмлайдиган ақлга эга.
Иккинчидан, Ислом
Каримов озгина юмшоқ бўлгани учун Москвага қочиш мажбуриятида қолган
Акаев, Ғарбнинг таъсири остида эркинлик томон жуда оз бўлсада одимлаган
Кучма, халқнинг қонини тўкмасликка қарор қилган Шеварднадзе ва уларга
қадар ҳам то Элчибейгача шундай йўлларни танлаганларнинг қисмати нима
бўлганлигини биладиган даражада айёр одам.
Учинчидан, унинг баъзан ўзгаришга томон
одим отишга уринганида дарҳол ортга қайтишига кўмаклашадиган муҳит
мавжуд. Бу МХХ, ИИВ, маддоҳлар ва “Ўзбек мухолифати” номидаги баъзи
кучлардир.
1997-1998 йилларда у ваколатларининг
бир қисмини Бош вазирга юклаб ўзи мазза қилиб дам олиб юрадиган
президент бўлмоқчи эди. Ёки у 2003-2004 йилларда Ғарб билан ўйин
қилиш баҳонасида қадамба-қадам ортга кетишга мажбур бўлаётган эди. Аммо
кўзлари мудраши билан уни сергаклантириб қўядиган муҳит, уни
уйғотадиган қора қарғаларнинг сайраши унинг учун “аспирин” ролини
ўтади. Бу “аспирин” унинг қонини суюлтириб, юрак хуружидан асраб
келмоқда.
Ана шундай жуда кўп омиллардан келиб
чиқиб, инсон фитратининг ўзгармай қолиш сабабини аниқлаш мумин. Бу эса
инсоннинг жазосиз қолиши билан боғлиқ.
Жазонинг турлари кўп: юзига қараб
танқид қилиш, огоҳлантириш, ишончсизлик билдириш, ҳайфсан эълон қилиш,
хатолари ва қилмишлари учун ҳисобга тортиш, ишдан олиш, суд қилиш… ва
ҳоказо ва ҳоказо. Ислом Каримов ана шуларнинг ҳаммасидан четда қолди ва
қолмоқда? Унинг ўзгармаслигининг асосий сабаби мана шунда.
Хаёлга ботиб анча юриб қўйибман. Ҳали
ишга боришим керак. Тез юрар поездда уч соатлик йўл- яна қанча хаёллар
ва хулосалар момоси…
|