Главная » 2009 » Ноябрь » 6 » ҲАВЗИ ҚУЛҚУЛУМ (Кундалик китобдан саҳифалар)
01.37.17
ҲАВЗИ ҚУЛҚУЛУМ (Кундалик китобдан саҳифалар)
Жаҳонгир МУҲАММАД СИЁСАТНИ БИЛАМИЗМИ, ЎЗИ? 5 ноябр, 2009 йил
Бугун бир сайтга назар солсам, баъзилар 20 йил илгари бўлгани каби бугун ҳам “Ўзбеклар демократияга тайёрми ёки йўқми?” деган мавзуни “чайнаб” юришибди. Бугунга келиб бу масалага бот-бот қайтишдан олдин, менимча “Биз сиёсатни биламизми, ўзи?” деган саволга жавоб бериш керак.
Бундан роппа-роса бир йил олдин “Биз умуман сиёсатни билмас эканмиз, ўтган йилларда сиёсатнинг “с” ҳарфини ҳам ўрганмабмиз-ку” деган фикр ҳар куни, ҳар соатда фикримда чақмоқ қаби чизиқ чизарди.
Гап шундаки, сиёсатга кирган ҳар қандай киши бир неча манфаат билан юзма-юз келади. 1.Шахсий манфаат. 2.Миллат ва мамлакат манфаати. 3.Дўстлар ва шериклар манфаати. 4.Дунё манфаати.
Аслида сиёсатга кирмаган одамнинг ўзи йўқ ҳисоби. Сайловга бориб овоз бердингизми- бу сиёсат! Сайлов ҳақида, ҳукумат ҳақида, амалдорлар борасида, ҳатто автобуснинг вақтида келмагани хусусида очиқ фикр юритдингизми, демак сиёсатга кирдингиз.
Маълумки, собиқ президент Буш жуда ёмон раҳбар эди. Буни айтмаган одам қолмади. Унинг муддати битиб, саҳнадан кетаркан, унинг ўрнига кураш бошланганда бизникилар, бир неча киши истисно, Обама номзодини қўллай бошладилар. Ҳатто уни ёқлаб овоз бериш ҳуқуқидан маҳрум бўлсалар ҳам унинг номзодини қўллаб, хушнудлигидан ухламай тонг оттирганларини айтганлар бўлди.
Ўзини дунёнинг олд сиёсатчисиман деб ўйлаган баъзи бечора “лидерлар” эса оз қолсин яланғоч ҳолда кўчага югуриб чиқадиган каби севиниб, бақириб юрдилар. Тарафсизлиги нолга тенг бўлиб қолган ва тарафкашлик эталонига айланган ўзбек тилидаги хорижий радиоларда ҳам ҳар куни Обамачи ўзбекнинг севинчли садоси бор эди.
Фақат икки-уч кишигина онда-сонда Маккейн номзоди ҳақида гапирарди. Маккейн кекса, қолаверса, у республикачилар партиясининг номзоди эди. Бизникиларни бу эмас, балки у сайланиб қолса, Ироқ ва Афғонистонда, ўзлари яшаб турган жойларда Буш сиёсати давом этади деган хавотирлар чўчитарди. Яъни юқорида санаганимиз манфаатларнинг биринчиси – Шахсий манфаат ишлаётганди. Чунки Буш сиёсати туфайли дунёда мусулмонларга жуда қийин бўлиб қолганди ва ҳар бир киши шахсий манфаатидан келиб чиқиб, Обаманинг ваъдаларига ўзини ишонтирганди. Буни тушуниш мумкин.
Қолаверса, Дўстлар ва шериклар манфаати ҳамда Дунё манфаати ҳам бу ерда кечарли. Буни ҳам тушуниш мумкин. Лекин “миллат ва мамлакат манфаати ҳақида ўйлаяпман” деганларнинг аксарияти Обамани қўллаганларини тушуниш қийин эди. Менинг ҳафсаламни пир қилган нарса ана шу бўлган.
Чунки миллат ва мамлакат ҳақидаги иддаолар самимий бўлганда бу ҳатто Шахсий манфаатга зид бўлса ҳам Маккейн номзодини қўллашган бўлишарди.
Америка тарихида Ўзбекистон деган ўлканинг муаммосини биладиган ва Каримовнинг ҳақиқий баҳосини берган саноқли сиёсатчилардан бири Жон Маккейн эди. Унинг Каримов билан ҳисоб- китоби бор. Каримов уни Ўзбекистондан қувган ва у бундай таҳқирни унутмаганди. АҚШда Андижон воқеаларини ҳам дадил кўтарган ва ўзбек сиёсий маҳбусларининг бир қанчасини исма-исм билган ҳам Маккейн эди.
Маккейннинг сайланиши чет элларда яшаётган биз ўзбекларнинг шахсий манфаатимизга балки зид, лекин Ўзбекистон ва ўзбек халқи манфаатига мос эди. Менинг назаримда бу дунё манфаатига ҳам мос келарди. Чунки Обама тажрибасиз. Қоп-қоп ваъдалар беравериши аммо уруш йўлини ўзгартиришга кучи етмаслиги кўриниб турганди. Айниқса, унинг “диктаторлар билан диалог бошлайман” дегани ҳам бизни ўйлатиши керак эди!
Мана орадан бир йил ўтиб, обамачиларнинг тарвузлари қўлтиқларидан тушди. Кечагина Обама деб бақириб юрганар бугун аллақачон уни баралла танқид қилишмоқда. Бугун улар ҳақли. Лекин бир йил олдин улар сиёсатни билмасликларини кўрсатиб қўйгандилар. Обама маъмурияти Ўзбекистондаги инсон ҳақларидан кўз юмиб ҳам бизникиларнинг сиёсатни билмаслигини кўрсатган бўлди.
Ўзини мухолифатчиман деб юрган баъзи “доно”лар шахсий манфаатини миллат ва мамлакат манфаатидан устун қўйиб, диктаторга қучоқ очиш сиёсати “яхши бўлди ва мана Ўзбекистонда сиёсат юмшамоқда” дейишга қадар боришмоқди. Бу энди разолат. Қип-қизил масхарабозлик! Ўзбекистонда мухолифларга қарши сиёсат юмшаганмиш. Бу латифасини боласига айтса, у ҳам унинг устидан кулади!
Қолаверса, Обаманинг дунё манфаатлари борасида Бушдан ошиб тушаётганини кўриб турибмиз.
Бундан бир неча кун олдин ана шу Обамадан хат олдим. У мендан оралиқ сайловида қатнашиб, Виржиния губернаторлигига у қўллаган номзод – демократик партия номзодига овоз беришни сўраётганди. У 600.000 минг кишига ана шундай хат йўллабди. Ўзи бир неча марта Виржинияга келиб учрашувлар ўтказди ҳам. Аммо Виржиния уни қўлламади – 2008 йилда уни қўлллаганлар 2009 йилда қўлламадилар. Ҳа, сиёсатни билмаганлар бу ерда ҳам кўп экан ва улар ўз хатоларини кўриб қолдилар. Бир йилдан сўнг…
Бу эса сиёсатни билмаслик АҚШда ҳам биздаги каби экан-ку, деган хулосага олиб келиши мумкин. Лекин мен бунга қўшила олмайман. Чуни Виржинияда овозлар Обамага кетиши учун 2008 йилда асосан хориждан келиб доимий яшаётганлар ва уларнинг фарзандлари муҳим рол ўйнадиар. Вержиния сайловининг тақдирини унинг шимолий қисмида яшаган ҳиндлар, хитойлар, корейслар, афғонлар, форсийлар, туркийлар, испанлар, африкаликлар ва бошқа муҳожирларнинг янги авлоди ҳал қилганди.
Сайловда кимгадир овоз бериш ҳар кимнинг ўз ҳуқуқи ва бунинг учун уни айблашга бировнинг ҳаққи йўқ. Шу қаблалмилоддан қолган қоидадан келиб чиқиб, мен ҳам ҳеч кимни айблай олмайман, балки уларнинг қарашларини ҳурмат қиламан. Аммо бундай ҳолдан асабимни эговлаган турли саволларга жавоб топгандай бўламан. Жумладан, “Биз сиёсатни биламизми, ўзи?” каби саволга ҳам.
