Жаҳонгир  МУҲАММАД

ҲАВЗИ ҚУЛҚУЛУМ (Кундалик китобдан саҳифалар)

АФҒОНБОШИ
19 сентябр, 2009 йил

Кеча кечқурун “Си-Эн-Эн”(CNN)да Ҳамид Карзай билан суҳбатни кўрдим. У инглиз тилини дари ва паштун тиллари каби билади. Америкада яшаган ва демократияни ҳам кўрган. Аммо…

Ёдимга бир воқеа тушди. Америкага келиб, бу ерда ўн йил яшаган бир афғонистонлик ҳар куни эрталаб ўрмон-боққа қатнар экан. У болалар ўйнаши учун сақлаб қолинган ўрмон-боғни ҳожатхонага айлантириб юборибди. Охири ўша ерда яшайдиганлар полицияга шикоят қилишибди.
Миршаблар ундан?
-Уйингда ҳожатхона йўқми?-деб сўрашса, у׃
-Бор, лекин унинг ичида сув, бизга “сувга сийиш мумкин эмас” деб ўргатишган!-дебди.

Бунинг демократияга алоқаси йўқ. Лекин зеҳниятга алоқаси бор. Карзайнинг гапларини эшитиб, унинг Америкада яшаб, демократиянинг “д” ҳарфини ҳам ўрганмаганини англадим.

Аслида АҚШ ҳукуматидагилар унинг номзодини танлаганда Афғонистондаги турли гуруҳларни ўзаро жанжалларига аралашмай, бир четда турганига урғу беришганди. У ҳаммани бирлаштириш учун йўл топа олади, деб умид этишганди.

Лекин хато қилишганди. Улар минтақани билишгандир? Лекин у ердаги одамларнинг зеҳниятини билмаганлар.

Афғонистонда аксарият демократиядан қурол ва пулни устун қўйган. Шунинг учун ҳам улар ўтган саккиз йиллик уруш давомида демократияни эмас, АҚШ ва дунё берган қурол ҳамда пулни олдилар. Кетган қуроллар ва пулларни тўпласа, Ҳимолай тоғлари қадар бўлади.

Тахтга минган афғон (худди шу минтақанинг бутун тарихи давомида бўлгани каби-Ж.М.), халқини эмас, ўзини ўйлайди. Унга демократия ҳам, дин ҳам халқни алдаш учун такрорлаб туриладиган гап. Буни Карзай мисоли ҳам кўрсатиб турибди. Афғонистондан бутун дунёда чиқадиган гиёҳванд моддалар савдосининг бошида унинг укаси Аҳмад Вали Карзай туради. Буни билмаган одам йўқ. АҚШ газеталарида ҳатто махсус хизматларнинг бу борадаги ҳисоботлари ҳам эълон қилинганди. Афғонистоннинг ўзида ҳам уни “мафиянинг отаси” дейишади.

Ҳамид Карзай ғирт ёлончи ҳам экан.. У кечаги суҳбатида ўйламай-нетмай “Бутун афғон халқи менинг ортимда, менга овоз берди, аммо халқаро ташкилотлар менга туҳмат қилмоқдалар” деб айтди. Ахир Карзай ҳокимиятининг ҳудуди саккиз йил давомида Кобулдан нарига чиққан эмас-ку!

Агар бутун халқ унинг ортида турга бўлса, у ҳолда унинг рақиби Абдулло Абдуллоҳга овоз берганлар ким? Саккиз йилдан бери Карзайни “АҚШнинг қўғирчоғи” деб унга қарши уруш қилаётганлар ким? Балки халқ деганда Карзай ҳам ўзини тушунадиган бўлиб қолдими? Бу саволларнинг охиргисига ”Ҳа” деб жавоб қилиш мумкин. Демак, бу диктатор зеҳнияти, золимнинг зеҳнияти. Ўзини халқнинг ўрнига қўйиш фақат ва фақат халқни бир тийинга олмаган раҳбарнинг ишидир.

Яна бир қанча омиллар борки, уларни санаган билан ҳеч нарса ўзгармайди. Лекин Карзайнинг “Бугун Афғонистонда демократия ғалаба қилди” деган гапи жуда кулгили бўлди. Менимча, Афғонистонда демократиянинг “д” ҳарфи ҳам йўқ. У ерда ҳали ҳам қабила ёки уруғ бошлиғи нима деса, одамлар шуни қиладиган ҳол. Маҳаллийчилик ҳали ҳам энг юқори нуқтада. Миллатчилик ирқчилик кўринишини олган. Агар ўзбек ёки туркман деган сўзни айтсангиз, улардан “ваҳший” деган жавобни оласиз. Бу фақат Афғонистонда эмас, 20 йиладн бери четда яшайдиганлар орасида ҳам ҳукмрон бўлган муҳит.

Бу йил август ойида ўтган президентлик сайловида қарийб 6 милион одам овоз берибди. Халқаро ташкилотларга кўра, шунинг бир миллиони сохта экан. Ҳаммасини назорат қилиш учун жуда кўп кузатувчи керак эди. Бунинг иложи йўқ.. Аммо кузатувчилар бўлган ҳамма жойда сохтагарчилик очиқдан-очиқ қилингани кузатилган. Ҳатто видеога олаётганини билган ҳолда бир киши даста-даста блютенни сайлов қутисига ташлаганини ойнаи жаҳонда ўзим кўрдим.

“Сохтагарчилик ҳамма мамлакатларда бўлади ва текшириб чиқилади. Бу демократия талаби. Лекин бу сохтагарчиликлар қайта сайловга асос бўлмайди. Зотан бизда қайта сайлов ҳақида қонун ҳам йўқ,-” деди Карзай мағрур оҳангда.

Мана сизга Афғон демократияси ва мана сизга ўзини демократ деган Президент.

Мана сизга дунёнинг саккиз йиллик уринишлари самараси.

Айни пайтда телевидениеда юзини ўраб олган бошқа бир киши “Бизга босқинчининг демократияси керак эмас. Демократия динимиз душмани! Демократлар бизнинг душманимиз”, деб айтаётган эди.

Ваҳоланки, агар унинг гаплари самимий бўлса, унинг орзусига етиштирадиган йўл демократиядир. Мана шу оддийгина ҳақиқатни, мана шу оддийгина мантиқни англай олишмайди ёки англаб туриб рад этишади.

Демак, улар демократияни рад этиш билан ўзларини ҳам рад этмоқдалар.

Дарвоқе, “Си-Эн-Эн”да Ҳамид Карзай билан суҳбат давом этар экан, экран остидан “югурик” ёзув ўта бошлади׃ “Афғонистон пойтахтида кучли портлаш. Олти аскар қурбон бўлган ва камида 40 киши яраланган…

Ҳамид Карзай эса, “Мен демократия элчисиман, мен тинчлик элчисиман”, деяётган эди…

Бу сизга нималарнидир эслатмайдими?

Ҳа, минтақада яна бир Алиев, яна бир Каримов пайдо бўлибди. Уни афғонбоши десакмикан?

Афғондан узилиб қолган афғонбоши…