Жаҳонгир МУҲАММАД ҲАВЗИ ҚУЛҚУЛУМ (Кундалик китобдан саҳифалар)
АЛИХЎЖА… ВАЛИХЎЖА 15 Октябр, 2009 йил
Мана Обаманинг АҚШ президенти этиб сайланганига 20 кундан кейин бир йил бўлади. Нима ўзгарди?
1992 йил. Ўзбекистонда демократик мухолифат қатағонга олинган пайт. Бугун ўзини катта сиёсатчиман деб юрган бир киши дунё сиёсатини сув қилиб ичиб юборган каби тутиб׃
-Ёзиб қўйинг! Бугун 1992 йилнинг бешинчи ноябр куни. Бир кун олдин дунё тарихида улкан воқеа юз берди. 12 йиллик танаффусдан кейин демократлар ҳокимиятга келдилар. Билл Клинтоннинг АҚШ президенти этиб сайланиши бу дунёда демократиянинг ғалабасидир… , -деди.
Инсон бировнинг гапини қисқа пайт тинглаб тургач, орада хаёли бир зум бўлсада мавзудан бошқа ёқларга кетади. Мен ўшанда бу одам мендан ҳам чаққонлик қилиб мен унга айтаман деган гапни менга айтмоқда деб ўйлагандим. Чунки мен ҳам айни шу фикрда эдим. Бугун шу ҳақда ўйласам, ўша кезда нақадар содда ва дунё сиёсатидан нақадар узоқда эканмиз. Бу худди қамоқдаги одамнинг тунда туйнукдан кўринган юлдузни иссиқлик деб мамнун бўлгани каби ҳол эканлигини ўшанда англамаганмиз. Қараб турсам кеча ҳам, бугун ҳам ўша ҳол.
Буш сайланган кунларда у Россияга босим ўтказади, Каримовнинг икки оёғи бир этикка тиқилиб қолади, деб умид қилган ким эди-биз ўзбеклар!
Обама ҳали сайланмасдан туриб, унинг Ўзбекистонга тегадиган ёрдамини оғиз кўпиртириб айтиб, унинг тарафдориман деб жар солганлар ким эди- биз ўзбеклар! Ўзбекларнинг Обама сайлангандаги қувончлари эсингиздами?
У ёғини қўйиб туринг, Обамага Нобел мукофоти берилганда ҳам унга телеграммалар йўллаган ва ана энди унинг Ўзбекистонга ёрдами тегади деб қувонган ҳам биз ўзбеклар!
Агар Обаманинг фақат гапларига Нобел мукофоти берилган бўлса, Буш ҳам гап айтишда ундан қолишмаганди. Эсингиздами, дунёга демократияни ёямиз деб миллионларни сарфлаган Буш эди. Шу баҳонада Украина, Гуржистон ва Қирғизистон каби мамлакатларда инқилоблар ҳам қилинди.
Обама сайлов олди дастурининг беш-олтита масаласи бор эди׃
У президент бўлса, 6 ойда Гуантанамони ёпаман деганди. Кейин бу муддатни бир йилга узатди. Ҳали ёпилмади.
Хитой хафа бўлади, деб Нобел мукофоти лауреати Далай Ламани қабул қилмай Оқ Уй остонасидан қайтариб юборди, уйғурлар ҳақида гап ҳам йўқ, Бирманинг жаллод ҳарбийлари билан эса алоқаларни тиклади.
Бир пайтлар жуда катта шовқин суронларга сабаб бўлган телефонларни тинглаш, электрон мактубларни ўқиш, қийноқлар қўллаш каби ҳолатларга барҳам бераман деган эди. Аммо ҳаммаси яшамоқда! Гуллаб яшамоқда.
Унинг ўзи кескин тарзда танқид қилиб келган ва инсон ҳуқуқларини чеклаган ҳужжат деб айтган-“Патриот Акт” номи билан тарихга кирган қонуннинг муддатини яна узайтиришни Конгрессдан сўради ва бу сафар ҳеч қандай жанжалсиз бу ҳал этилди. Ваҳоланки, Буш пайтида демократларнинг ўзлари бу ҳужжатга вақтинчалик деб умр беришган эди.
Ироқдан чиқиб кетамиз дейилганди… Ҳали Ироқда…
Афғонистонда стратегияни мутлоқ ўзгартирамиз дейилганди. Аммо мана бир йилки, Бушнинг йўли давом этмоқда.
Обама барча диктаторлар билан очиқ диалог қиламиз ва уларнинг ички ишига аралашмаймиз, деган эди. Ана шуниси бажарилмоқда. У Чавез билан юзма-юз гаплашди. Кубага йўл очди. Ўзбекистон билан инсон ҳуқуқларини четга сурган ҳолда музокаралар юритмоқда.
Куни кеча Тошкентда бўлган АҚШ Давлат котибининг Жанубий ва Марказий Осиё масалалари бўйича ёрдамчиси Роберт Блейк׃ -Ўзбекистон ўз ҳудуди орқали ноҳарбий юкларни Афғонистонга ташишга кўмаклашаëтгани ва терроризмга қарши кураш амалиётларимизни қўллаб-қувватлаëтгани учун мен Ўзбекистон раҳбари Ислом Каримовга президентимиз Барак Обаманинг миннатдорчилигини етказдим,- дея баралла айтди.
Менга хат ёзган бир йигит “Гап Обамада эмас, гап Конгрессда” деб ёзибди. Бушнинг охирги йиллари Конгрессда демократлар ҳукмрон эдилар ва бугун ҳам шундай. Бундай ҳолат демократлардан чиққан Президент учун-жаннат! Истаган ишни қила олади.
Бошқа бир танишим эса, ”АҚШнинг сиёсатини президентлар ўзгартира олмайдилар” деб ёзибди. Агар шундай десак, у ҳолда Бушни оқлаб қўйган бўламиз-ку! Нега энди АҚШнинг сиёсатини Буш ўзгартира олди, лекин Обама ўзгартира олмаяти? Балки Нобел мукофоти етишмай турган эди, мана энди шунинг кучи билан ўзгартиради, дейдиганлар ҳам топилмоқда.
Дарҳақиқат, бунда жон бор. Шу мукофотни олиши билан Обама гейлар-яъни биржинсли жуфтлар анжуманига борди ва уларга ҳам аёл-эркак ўртасида қурилган оила каби имкониятлар берилиши учун курашда улар билан бирга эканлигини айтди. Конгрессдан биржинсли жуфтлардан қурилган оилаларни ҳам анъанавий оилалар билан тенглаштириш ва уларга барча имтиёзларни беришни талаб қилди. Нобел қўмитасида қарор олган беш киши ютиб чиқди, уларни сайлаган Норвегиянинг сўлчи парламенти ҳам ютиб чиқди. Амрикада ўзгаришлар бошланди…
Яна бир танишим “Обама қора танлиларнинг вакили сифатида президент бўлганининг ўзи Нобелга лойиқдир” деб айтди. Унга ёзган жавоб хатимда агар шу мантиқдан келиб чиқадиган бўлсак, у ҳолда Нобел мукофотини унга эмас, уни сайлаган сайловчиларга бериш керак эди, дедим ва у фикримга қўшилди. Лекин Обама қора танлиларнинг вакили эмас, унинг она томони оқ танлилардан. Кечагина маълум бўлдики, унинг умр йўлдоши Мишел Обаманинг ҳам катта бобоси оқ танли бўлган экан.
Шунинг учун ҳам Обамага қора танлиларнинг вакили деб эмас, қони қоришиб кетан Американинг тимсоли деб қарамоқ керак. Бу ерда ирқнинг ҳеч қандай аҳамияти йўқ. Бу ерда мантиқнинг аҳамияти бор.
Ёзилмаган китобга Нобел берилгандан кейин бу китобнинг ёзилишини, чоп этилишини кутишимиз ва ундан кейин бир хулосага келишимиз керак.
Ҳозирча аниқ бўлгани׃ Буш Каримовнинг тахтдаги умри узайишига билвоста ҳисса қўшган бўлса, Обама эса бевосита ҳисса қўшмоқда… Яъни униси диктаторларни тан олмай, буниси тан олиб дегандай!
