Жаҳонгир Муҳаммад: Тўйлар муборак! 29 Октябр, 2009 йил
Кеча Жамшид Бек телефон қилди. Ўғли Турон Бек эртага икки ёшга тўлади. Уни қутладик. Туроннинг ҳақиқий бек йигити бўлсин!
Гап орасида Жамшид׃
-Баҳодир аканинг Ўзбекистонга бориши ҳақида ҳатто уни кўрарга кўзи бўлмаган “Озодлик” ҳам ёзди. Лекин сиз нега фикрингизни айтмаяпсиз?-деб қолди.
Унгача ҳам шу йўналишда бир неча мактуб олгандим. Бугун эрталаб электрон почтамни очсам, ижодкор дўстларимдан бири “Буни кўрдингизми? деб Алибой Йўляхшиев ёзган мақоладан бир парча жўнатибди.
“Биламизки, Б.Чориев қочоқлик мақоми олган буюк мамлакатда, у билан бир қаторда Муҳаммадбобир Маликов, Жаҳонгир Маматов ва бошқа шулар каби ўзбекистонлик сиёсий жабҳада таниқли мухолифат аъзолари яшашадилар. Наҳотки Баҳодирбек Ватанига қайтаётиб ўшандай ҳурматли ватандошлари, юртдошлари ҳисобланган кишилар билан ҳам бир дақиқа сўзлашмаган, уларнинг олдидан ўтиб, хайр-маъзур ҳам қилмаган бўлса? Шундай бўлганига ишониб бўладими? Шундай бўлгандир деб ишонишга менда юрак урмайди. Агар Б.Чориевнинг ҳеч бир шартсиз Ватанга қайтиш қароридан ўша ҳурматли кишилар хабардор бўлсалар ва ҳатто унинг бу юришини фақат сукут сақлаш билан (чунки сукут ҳам ризолик аломатидир) маъқуллаган бўлсалар ҳам улар уни қўллаган ҳисобланадилар. Шундай бўлган ҳолда, Америкадаги ўзбекистонлик мухолифат аъзоларининг ҳеч бўлмаганда бир қисмининг умумий фикрига асосан Б.Чориев ватанга қайтиш қарорига келган ҳисобланади. Демак, ана ўша умумий фикр нимага асосланганини оммага очиқ тушунтирилса ёмон бўлмасди. Балки ўша фикр ҳақиқатдан тўғридир, уни оммалаштиришга арзийдигандир. Ўша Ватанга ҳеч бир шартсиз қайтиш фикрлари ҳақиқатан умумга фойдали бўлса, нега ундай фикрлар очиқ ўртага ташланмайди? Нега улардан бошқалар ҳам фойдаланиш йўли ёпиқ қолади? Аммо кўриб турибмизки, ҳозирча воқеанинг ўшандай бўлганига ҳеч қандай ишора йўқ. Демак, Б.Чориев Ватанга қайтиш қарорига келишида мен юқорида исмларини тилга олган ҳурматли шахслар ҳеч бир шаклда аралашмаган деган хулосага келиш мумкин бўлмоқда”.(Янги дунё).
Дарҳақиқат шундай. Баҳодир Чориевнинг Ўзбекистонга боришини ундан эмас, бошқалардан эшитгандим. У йўлга отланганда эса, электрон почтамга Баёноти келди. Кейин уни Тошкентда ушлашди деган гап тарқалди. Сўнг Интернетда мана бу хабар пайдо бўлди׃
“Кеча Қашқадарёдан янги хуш хабар олдик Баҳодиржон ота-онасининг уйида ва унинг узоқдан кузатиш албатта борлиги аниқ, лекин кеча у маҳалласидаги бир қариндошининг тўйига ҳам чиқиб кўрган. У бемалол қариндош уруғлари ва маҳалладаги таниш билишлар билан мулоқотда бўлган. Лекин маҳаллий органларнинг кузатуви барибир сезилиб турган. Мен унинг отаси уйидаги телефон орқали шахсан ўзим гаплашдим. “Бирдамлик” харакат аъзоси Турлибеков Ёдгор”. (Бирдамлик).
Баҳодирни қачондан бери танийман?
Бундан беш йил олдин Москвадан, Баҳодир Чориевдан хат олдим. Унгача уни шахсан танимас эдим. Лекин радиода ишлаганимда “Тошкентда Баҳодир Чориев деган қашқадарёлик бир фермер “Каримовнинг истеъфосини талаб қиламан”, деган ёзувли футболкани кийиб, метрога борганда ушлашибди” деган хабарни олдим. Бу борада бир қанча эшиттиришлар қилгандик ўшанда. Кейин уни калтаклаб кетишганда, ўғли йўқолганда ҳам Тошкентдаги мухбирларимиз орқали бу масалани батафсил ёритиб боргандик.
Балки шундан хабардор бўлса керак-ки, у менга хат ёзиб, Америкага келмоқчи бўлганини айтганди. Мен унга ҳаммага айтадиган гапимни ёзгандим: ”Агар ижтимоий ёрдам олиб яшамоқчи бўлсангиз, Норвегия ёки Швецияга боринг. Америкада тузукроқ яшайман десангиз, жуда қаттиқ ишлаш керак”.
У ишдан қочмаслигини айтиб жавоб қилди.
Америкага келиши билан менга сим қоқди: -Эртага йўлга чиқаяпман, бориб сиз билан кўришиб келмоқчиман!
У умуман инглиз тилини билмас эди. Бизникига келар экан, йўлда “йўқолиб қолди”. Телефон қилмаган жойим қолмади. Маълум бўлишича, у минган автобус йўлда бузилган ва бунинг устига у мен айтган бекатда эмас, бошқа жойда тушиб қолган экан.
Уни амаллаб топиб олдим.
-Мен Америкага вақтинча келдим. Бола-чақаларни ҳам олиб келсам, кейин қайтиб кетаман,-деди.
-1998 йилда айни гапни Абдураҳим Пўлатов ҳам айтган эди. У “2000 йилда қайтаман” деган эди, аммо мен унга қайтмайсиз, ҳали салом бераман, деган эдим, мана ҳалига қадар қайтган эмас, қайтмайди ҳам,-дедим. -Аммо мен тўрт йилда қайтаман!-деди Баҳодир.-Оиламни олиб келиб, тинч жойга жолаштирсам, бас, қайтаман! -Жуда нари борса, вақтинчага борасиз, аммо ортга қайтиб келасиз ёки қайтариб юборишади,-дегандим мен.
У деҳқончиликни, бизнесни балки яхши билар, аммо сиёсатдан хабари йўқ эди. Мен унга кўп нарсани тушунтиришга уриндим. Баъзиларини олди, баъзиларини олмади. Жуда кўп ишни хом қилди.
Масалан, у ҳар байрамда намойишлар қилаяпмиз, фалон жойда фалон минг одам чиқади, каби баёнотлар берганда, бу ёлғончилик, бу ҳукуматга фойда, десам, у “Бу нарса ташкилотни танитишига ёрдам бериши”ни айтарди.
Ёки, бир неча йил олдин хорижий радиоларга қарши очлик қилиб, Вашингтонга келганди. Мен унга бунинг фойдаси бўлмаслигини тушинтиришга жуда кўп уриндим, аммо у қабул қилмади. “Сиздан битта илтимосим, менга инглизчада шиор ёзиб берсангиз, бас” деб оиласи билан келиб, очлик бошлади. Мен ноқулай вазиятда қолдим ва уни қўллаб туришга мажбур бўлдим.
Унинг бошқа бўш ишлари ҳам кўп эди. Масалан, пул билан ҳамма нарсани қилиш мумкин деб ўйларди. Ҳамма бизнесменлар ҳам шундай деб ўйлайдилар. Лекин дунёда шундай ишлар борки, тоғдай пулнинг ҳам кучи етмайди, сиёсат билан ҳал қилиш мумкин.
У муҳожирликни ҳам бизнесга айлантириб юбормоқда, деган хабарлар кела бошлагач ва у ДЎК билан фаолиятини узиб қўйгач, унинг номини ДЎК фаоллари рўйхатидан чиқардик. Буни унинг юзига айтдим ва бирга ҳаракат қила олмаслигимизни таъкидлаб, орани уздим.
Мен унга бизни кимдир орага тушиб яраштирадиган даражада уришмаганимиз, унинг хатолари учун орани узганимни айтдим.
Кўп ўтмай Баҳодир телефон қилди ва мендан узр сўради.
Шу билан телефонда гаплашиб турдик. У мендан Ризо Обид билан орасини тузатиб беришни сўради. Бу ҳам йўлга қўйилди.
У машинасида Американи айланиб юрар экан, тез-тез телефон қилиб турадиган бўлди.
Бир куни ”Озодлик”ка қарши яна намойишга чиқишларини айтди. Мен унга доим бу радиодагиларнинг фаолиятини танқид қилиб туришимни эслатиб, АҚШ шароитида намойишларнинг фойдаси бўлмаслигини тушунтиришга кўп уриндим. Бўлмади. Айниқса унинг эфирдан 10 минут вақт сўраши каби кулгили талаби амалга ошмаслигини англатишга ҳаракат қилдим. Радиода ишлаганим учун ҳам бу борада озми-кўпми билишимни айтсам ҳам қулоқ осмади. Шундан кейин мен ўзимни ундан яна узоқ тута бошладим.
У ҳам қайтиб телефон қилмай қўйди.
Кейин билсам, у Ўзбекистонга борадиган бўлибди. Буни Айдаҳодан эшитдим. Ўзбекистонга бориб, қайтган бир киши билан учрашишга борган экан, хабар ўша ёқдан келди. Балки ўша учрашув уни руҳлантирган бўлса не ажаб?!
Мен Баҳодирнинг нега телефон қилмай юргани сабабини орага яна “деди-дедичилар” кирган бўлса керак деб ўйлардим. Лекин билдимки, у агар бу гапини менга айтса, хато қилаяпсан, деган жавобни олишини билган.
Агар у мен билан маслаҳат қилганда, бу ҳаракатнинг унга, сиёсатчи бўламан деган кишига ҳар томонлама зиён етказишини англатган бўлардим
Биринчи вариант׃ Бир баҳона топиб қамашади. Бу ҳолатда сиздан қаҳрамон ясаб қўйишларини ҳам билишади. Чунки ҳукумат сизнинг ташкилотингизни жиддийга олмайди. Фалон жойда фалон минг одам намойишга чиқади деган қуруқ гапларни эшитавериб, сизни жиддийга олмай қўйган.
Иккинчи вариант: Пўлат Охунов билан бўлган каби аввалига индамай қўйишади ва кейин уй қамоғида тутиш ёки чегарага олиб келиб қувиб юбориш. Бу ҳам сизга обрў келтирмайди. Ҳукумат сизни қамамай чиқариб юборди ва жиддий мухолифатчи эмассиз, деган гаплар очиқдан очиқ айтилади. Ҳатто сизни атайлаб чиқариб юборди дейишса ҳам бунга кўпчилик ишонади.
Учинчи вариант׃ Сизни озгина тазйиққа оладилар ва сиз қочиб чиқасиз . Бу сафар одамлар нега ана у қашқадарёлик ҳеч ким танимайдиган битта фермер қайтиб борганда, ушлаб, қамаб қўйишдию нега шунча шовқин қилиб юрганингиз билан сизга индашмади, дейишади. Баъзилар эса, сизнинг мақсадингиз қайтиб бориб мухолифатчилик қилиш бўлмаган, бунга имкон йўқлигини ахмоқ ҳам билади, сиз бир бориб, ота-онангизни кўриб келмоқчи бўлгансиз, ҳам деб айтадилар.
Хуллас, ҳар қандай вариантда ҳам бу сиёсатчи учун мағлубият деган бўлардим. Шунда у менга бундан 15 йил олдин ёзганим׃ “Лидерларнинг ўрни ватандадир” деган мақоламни эслатиши мумкин эди. Агар ўқиган бўлса, табиийки! Агар ўқиган бўлса ва ҳақиқатдан ҳам ўзини лидер деб ҳисоблаб, ўзи радиолардан бирига айтгани каби “Ватаннинг қамоғи ҳам Ватан” дегани гапи самимий бўлса, у ҳолда Баҳодир баҳодир экан! У ҳолда Баҳодирга баҳодирлик муборак! Агар баҳодирлик қамоқда ўтиришдан иборат бўлса…
Дарвоқе, унинг Ўзбекистонга қайтиши ортида қандайдир кучлар бор деган гапларга асло ишонмайман! Чунки бугун ўзбек мухолифатчилари ичидан кимнидир жиддий оладиган, кимгадир ишонадиган кучнинг ўзи қолмади. Хориждагиларни қўяверинг, ҳатто Ўзбекистонда ҳам…
Лекин ишонаманки, мен унга бундан беш йил олдин айтган гап исботини топади. Яъни у барибир АҚШга қайтиб келади. Нима бўлганда ҳам мен унинг бола-чақаси бошига тезроқ, эсон-омон қайтишни тилайман. Унинг Дадахон деган паҳлавонсифат ўғилчаси ва қолган фаразандлари – унинг халқи, унинг бирдамлиги- олис бир ўлкада лидерсиз қолишини истамасдим!
Ушбуни ёзиб, эълон қиламан, деб турганимда вақтинча Қозоғистонда бўлган ёш бир сиёсатчидан хат келиб қолди׃ “Баҳодир Чориев қаршиликсиз Ўзбекистонга кириб, тўйларда юрибди, у раҳбари бўлган “Бирдамлик”нинг Ўзбекистон бўйича раиси Дилором Исоқова эса қаршиликсиз Брюселга келиб, андижонликлар, диндорлар билан бирга Каримов режими ҳақида кескин баёнотлар бермоқда. Балки ростдан ҳам нималардир ўзгараётгандир?”
Менимча, ҳеч нарса ўзгараётган эмас. Мана кўрасиз…Эски тос, эски ҳаммом! ЖАҲОННОМА
